Radio Katowice
Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 24.03. - 30.03.2024
23.03.2024
20:33:00

Ostatni tydzień marca i pierwszy w pełni wiosenny tydzień, to w związku z przypadającą w przyszłą niedzielę Wielkanocą, zarazem przedświąteczny Wielki Tydzień. Z końcem tego tygodnia, jak co roku w ostatnią w marcu noc z soboty na niedzielę, na kolejne 7 miesięcy żegnamy się z czasem zimowym, przestawiając zegary na czas letni.


 

Wbrew wcześniejszym prognozom, poza chłodniejszymi i okresowo deszczowymi, ale również z przebłyskami Słońca, pierwszymi dniami tygodnia, w drugiej jego połowie zdecydowanie dominować będzie pogodne niebo, z temperaturami sięgającymi nawet prawie 20°C. Zatem wiosna również daje o sobie znać coraz bardziej wiosenną pogodą. To także szanse na obserwacje nieba w ciągu nadal w najszybszym w roku tempie kurczących się, wciąż jednak jeszcze dość długich nocy. 

W Katowicach, w rozpoczynającą omawiany tydzień niedzielę 24 marca, od wschodu Słońca o godz. 5:35 do zachodu o 18:06, dzień trwa 12 h 31 min, a w przypadające o godz. 11:50 prawdziwe południe, nasza Dzienna Gwiazda wznosi się na 41,5° ponad horyzont. W sobotę 30 marca, od godz. 5:22 do 18:15 Słońce będzie wędrować ponad horyzontem przez 12 h 53 min, a więc o kolejne 22 min dłużej, zaś o godz. 11:48 wzniesie się ponad horyzont na 43,8°, górując o kolejne o 2,3° wyżej. Przez cały ten tydzień, Słońce porusza się w południowej części gwiazdozbioru Ryb, w środę ocierając się niemal o granicę z Wielorybem, dopiero 18 kwietnia wkraczając do kolejnej zodiakalnej konstelacji Barana. 

Księżyc rozpoczyna ten tydzień krótko przed pełnią, z oświetloną już w 98% tarczą w południowo-wschodniej części wiosennego gwiazdozbioru Lwa, a kończy nieco ponad 2 doby przed ostatnią kwadrą, błyszcząc jeszcze 62% tarczy u zbiegu granic Wężownika, Skorpiona i Strzelca. W tym tygodniu, podobnie jak w poprzednim, na trasie Księżyca nie ma żadnej z planet, nie odnotujemy więc ani jednej jego koniunkcji z planetą. Jednak nasz Naturalny Satelita odgrywa tym razem szczególną rolę w kalendarzu świąt. Przypomnijmy, że niemal 1700 lat temu, podczas odbywającego się w 325 roku, zgromadzenia biskupów chrześcijańskich, które przeszło do historii jako pierwszy sobór nicejski, ustalono, że z nielicznymi wyjątkami, data Wielkanocy w kolejnych latach przypadać będzie w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca. W tym roku, po już wiosennej pełni w najbliższy poniedziałek, pierwszą po niej niedzielą będzie 31 marca – i stąd data tegorocznej Wielkanocy. 

Z braku innych, związanych z Księżycem wydarzeń tego tygodnia, poświęćmy kilkanaście zdań planetom. Obserwowany z Ziemi najbliższy Słońcu Merkury, w tę niedzielę pod wieczór osiąga jedno z siedmiu największych w tym roku kątowych oddaleń od Słońca, czyli maksymalnych elongacji. Po 23,5-stopniowej styczniowej elongacji zachodniej, podczas obecnej, tym razem wschodniej elongacji, będzie to jedno z dwóch najmniejszych w roku maksymalnych oddaleń od Słońca, na odległość 18,7na wschód. Dlatego już niespełna 3 tygodnie później, nocą z 11 na 12 kwietnia, Merkury znajdzie się w kolejnej, charakterystycznej dla planet dolnych konfiguracji – koniunkcji dolnej, czyli pomiędzy Ziemią a Słońcem. 

Podobne konfiguracje, choć powtarzające się w znacznie większych odstępach czasu, są również charakterystyczne dla drugiej planety wewnętrznej, Wenus, natomiast nie występują w przypadku pozostałych – planet górnych. Zarówno elongacje, jak i koniunkcje Wenus ze Słońcem mają miejsce zazwyczaj 2 razy w roku, ale pełny cykl wszystkich 4 takich wydarzeń powtarza się średnio co około 1,5 roku. Jej najbliższa w czasie, pierwsza w tym roku koniunkcja (górna) przypada dopiero 4 czerwca, najbliższa elongacja (wschodnia) dopiero 10 stycznia przyszłego roku, a kolejna koniunkcja górna dopiero w styczniu 2026 roku. Obecny rok jest szczególnie niefortunny, jeśli chodzi o widoczność Wenus na naszym niebie. Od połowy marca do połowy czerwca wschodząca dopiero o świcie, stopniowo znika z porannego nieba, by od początku lipca do końca września pojawiać się na krótko po zmierzchu i dopiero w ostatnich dwóch miesiącach roku gościć na całkowicie ciemnym nocnym niebie, z końcem roku nawet do około 4 h po zmierzchu. 

Szczególnie dotkliwe planetarne pustki na nocnym niebie czekają nas na przełomie kwietnia i maja, kiedy jako ostatnie podczas zmierzchu zachodzą Jowisz i Uran, by po około 7 h braku jakiejkolwiek planety, dopiero o świcie pojawiało się ponad horyzontem pozostałe 5 planet. Spoglądając w niebo podczas pogodnych nocy, już teraz 3,5 h po zmierzchu znika Uran, ostatnia z 3 widocznych wieczorem ponad zachodnim horyzontem planet. Jako pierwszy, godzinę i kwadrans po zmierzchu zachodzi Merkury, niespełna 2 h później jasny Jowisz i krótko po nim Uran. Po 6,5 h nieba skrzącego się wyłącznie gwiazdami, oczywiście nie licząc Księżyca, dopiero kwadrans przed początkiem świtu, na wschodzie wychyla się spod horyzontu Mars, a w ślad za nim, w niemal równych 10-minutowych odstępach, pozostałe 3 planety: Saturn, Wenus i Neptun. 

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Nietrudne pytanie sprzed tygodnia dotyczyło najdłuższej i najkrótszej u nas pory roku, więc otrzymaliśmy same poprawne odpowiedzi. Oczywiście najdłuższe na północnej półkuli Ziemi jest lato, w tym roku trwające około 92 dni i 16 h, zaś najkrótsza zima – ta niedawno miniona liczyła sobie niemal dokładnie 89 dni. 

A oto dzisiejsze pytanie, również dotyczące pór roku. Która z pór roku jest dłuższa: wiosna na półkuli północnej, czy jesień na południowej półkuli Ziemi? Odpowiedzi prosimy przesyłać do czwartku 28 marca na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl.

Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.    


Ostatnie artykuły:   Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA