SMALT
Sztuka ognia i koloru. Czyli wystawa malarstwa w technice emalii, autorstwa zaprzyjaźnionych z Radiem Katowice pedagogów i studentów Cieszyńskiego Instytutu Sztuki! To także rezultat wieloletniej współpracy polskiego i czeskiego środowiska plastycznego , związanego z Międzynarodowym Sympozjum Frydlanckiego Smaltu... No właśnie ! Enigmatyczne słowo "smalt" wyjawia oto swoje znaczenie konkretne, warsztatowe, ale i historyczny kontekst. Emalierstwo, czyli technika emalii na blasze, znane jest od czasów starożytnego Egiptu i kojarzy się przede wszystkim ze sztuką dekoracyjna. Ze złotnictwem i biżuterią.
Ale współczesne emalierstwo rozwija się także w architekturze i wzornictwie (!), natomiast emalia na blasze jako całkowicie autonomiczna dyscyplina wypowiedzi artystycznej robi od kilkunastu lat najprawdziwsza furorę w wielu krajach europejskich.
Szkliwo nanoszone na powierzchnię metodą natryskową lub za pomocą specjalnych pędzli i wałków (można w ten sposób uzyskać nieprawdopodobną gradację tonów barwnych) a następnie wypalane w wysokiej temperaturze (specjalny piec!) – otwiera kolosalne możliwości kreacyjne. Profesor Elżbieta Kuraj , wybitna artystka malarka (znana nota bene z pamiętnej wystawy w "Na Żywo , która odbiła się głośnym echem i zebrała znakomite recenzje) jest głównym pomysłodawcą ekspozycji, którą prezentujemy dziś w Radiu. Jak powiedziała w niedawnej audycji ("Artystyczne Spotkania") – woda i ogień to wyjątkowy instrument w rękach malarza. Chodzi o zakodowany w nich pierwiastek nieprzewidywalności, element jednoczesnej kreacji , budowania i niszczenia. Wykorzystuje się tutaj bezcenną rolę przypadku wpisanego w technologię ognia, co zachęca do improwizacji, ale – uwaga uwaga – wymaga zawsze ręki mistrza ! Woda swoją płynnością nadaje charakter plamom, można nią modulować natężenie koloru, natomiast ogień jako narzędzie wypalania szkliwa ustala ostateczny efekt pracy.
Bywa sprzymierzeńcem, ale i bezwzględnym niszczycielem...
Proszę przyjrzeć się bacznie tym znakomitym realizacjom współczesnych, polskich i czeskich artystów. Są nie tylko ciekawym wykorzystaniem pradawnej techniki, ale też przygodą i wpisaniem stricte malarskich czy graficznych koncepcji w inna substancję. Ta materia dopowiada do już znanych , rozpoznawalnych rozwiazań (Karbowniczek, Kuraj, Będkowski) nowe treści i modulacje. Radio Katowice wystawą SMALT – SZTUKA OGNIA i KOLORU kontynuuje poszukiwanie nowych, żyznych artystycznie koncepcji i technologii, po to, by je prezentować (galeria !), objaśniać i popularyzować...
Maciej Szczawiński
Wystawa „Smalt – sztuka ognia” jest wynikiem kilkuletniej współpracy czeskiego i polskiego środowiska artystycznego związanego z Międzynarodowym Sympozjum Frydlantskiego Smaltu. Sympozja te, realizowane w ramach projektów unijnych, stanowią ważne zdarzenie artystyczne dla miasta Frydlant n/Ostrawicą oraz regionu. Promują ośrodek emalierski, który w 2015 roku obchodzi jubileusz 15-lecia działalności.
Zaproszenie przez organizatorów artystów malarzy – pedagogów z Instytutu Sztuki UŚ w Cieszynie zainicjowało współpracę obu środowisk rozwijającą się coraz intensywniej w różnych aspektach badawczych i twórczych, poprzez wspólne sympozja, warsztaty ze studentami, wystawy, publikacje.
Współczesne emalierstwo, poza jubilerstwem, rozwija się również z w architekturze i wzornictwie. Emalia na blasze jako forma autonomicznej wypowiedzi artystycznej, odkrywa nowe możliwości malarskiego doświadczenia, rozwija się w wielu krajach europejskich. Współczesny smalt to kompozycje wykonane na podłożu z blachy stalowej szkliwionej i wypalanej w specjalnych piecach, w temperaturze 800-850° C. Efekt plastyczny „szkliwionych obrazów” sięga do szesnastowiecznych technologii artystyczno-rzemieślniczych, ale stawia również na proces adaptacji do kryteriów współczesności.
Swoisty dialog twórczy z wielowiekowym zapleczem tradycji i jednoczesna konieczność konfrontacji ze złożoną rzeczywistością współczesnego świata to dla artystów wyzwanie, próba wzbogacenia własnego języka wypowiedzi o nowe medium , reinterpretacji dotychczasowych doświadczeń i wizji artystycznych. Wystawa ma uwidocznić bogactwo znaczeń i sensów w warstwie ideowej oraz rozległe możliwości techniczne i technologiczne smaltu – emalii na blasze, stwarza również okazję do porównań i konfrontacji bogatego spektrum artystycznych osiągnięć i kierunków poszukiwań artystów polskich i czeskich.
W 2014 roku odbyły się wystawy podsumowujące efekty polsko-czeskiej współpracy: „Výstava smaltů” w Jihlave , Dům Gustava Mahlera ( lipiec-wrzesień 2014), „Smalt – sztuka ognia” w Galerii Uniwersyteckiej UŚ w Cieszynie( październik2014) oraz „Smalt- sztuka ognia.Umění ohně” wystawa prac uczestników projektu czesko-polskiego w Galerii 36.6 w Instytucie Sztuki w Cieszynie (październik 2014). W lutym br. na wystawie „ Smalt – Sztuka ognia i koloru” w CINiBA w Katowicach zostały zaprezentowane wybrane prace doktorantów i pedagogów uczestników projektu.
