Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 10-16.05.2020
09.05.2020
16:28:00

Wiosna w pełni, zarówno ta astronomiczna, jak i klimatyczna. Coraz bliżej letnie przesilenie, więc i w pogodzie, choć dość niemrawo, przybywa letnich akcentów. Systematycznie jednak wciąż przybywa dnia, choć dla miłośników nocnego nieba, niestety ubywa długości nocy. 


W Katowicach niedzielny dzień od godz. 5.04 do 20.17 trwa 15 h 14 min, a o 12.40 Słońce góruje 57,5°. nad horyzontem. W przyszłą sobotę, od 4.55 do 20.26 dzień potrwa 15 h 31 min, a więc będzie już tylko o 17 min dłuższy, a w przypadające o tej samej godzinie prawdziwe południe, Słońce wzniesie się na 59,0°, już tylko o 1,5° wyżej. Jednak do najdłuższego dnia, pierwszego dnia astronomicznego lata, brakuje na razie 54 min, a wysokość górowania Słońca wzrośnie jeszcze o ponad 4°. Niestety, wraz ze wzrostem wysokości łuku dziennej drogi Słońca po niebie, nocą coraz płycej Słońce wędruje pod horyzontem. Już z końcem maja rozpocznie się w południowej Polsce 1,5-miesięczny okres bez całkowicie ciemnych nocy astronomicznych, gdy nawet o północy nasza Dzienna Gwiazda nie zagłębi się na przynajmniej 18°. Jest to warunkiem wygaśnięcia ostatnich rozproszonych w ziemskiej atmosferze słonecznych promieni – w tym tygodniu głębokość Słońca o prawdziwej północy maleje u nas z 22,5° do 21,0°, a długość nocy astronomicznej skurczy się z 3 h 45 min do 2 h 55 min. 

Kontynuując swą coroczną wędrówkę na tle gwiazd, w czwartek Słońce wkroczy w granice gwiazdozbioru Byka, by 6,5 doby później znaleźć się w znaku Bliźniąt, trzecim wiosennym znaku zodiaku, mającym swój początek w pobliżu gromady gwiazd Plejady, a koniec na granicy gwiazdozbiorów Byka i Bliźniąt, gdzie usytuowany jest punkt Raka, czyli punkt letniego przesilenia. Liczący niespełna 37° odcinek ekliptyki, usytuowany w granicach konstelacji Byka, Słońce pokona w ciągu 39 dni. 

Po czwartkowej pełni wyraźnie już kurczy się czas nocnej widoczności Księżyca. Nocą z niedzieli na poniedziałek, w Strzelcu, błyszczący jeszcze 84% swej tarczy Księżyc wschodzi dopiero 8 min po północy, po tygodniu już tylko jako 28% rogalik we wschodnim krańcu Wodnika, pojawi się na niebie dopiero w niedzielę rano, 1,5 h przed wschodem Słońca. W tym czasie Księżyc spotyka na swej drodze aż 4 planety. Już we wtorek, na pograniczu Strzelca i Koziorożca, wczesnym popołudniem przechodzi około 3° poniżej Jowisza, a krótko po zachodzie Słońca w podobnej odległości mija Saturna – niestety jednak, wschodzi dopiero po 2.00 w nocy, kiedy od Saturna dzieli go już dystans ponad 4,5°, a od Jowisza prawie 8,5°. W piątek, 1 h po wschodzie Słońca Księżyc dociera do goszczącego już w Wodniku Marsa, mijając go w odległości 3,5°, jednak to zbliżenie możemy obserwować przed świtem, kiedy około 2.00–3.00 w nocy obydwa obiekty będą niemal w tej samej od siebie odległości. Ostatnia w tym tygodniu koniunkcja Księżyca z planetą będzie miała miejsce w piątek o zachodzie Słońca, ale dojrzenie Neptuna niespełna 5° od 30-procentowego jeszcze Księżyca, oczywiście z użyciem amatorskiego teleskopu czy przynajmniej dobrej lornetki, może być trudne nawet 3 h po zachodzie Słońca, z początkiem zmierzchu astronomicznego. 

W bieżącym tygodniu zbiegają się też w czasie trzy innego typu sytuacje związane z planetami. Ponieważ planety obserwujemy z również krążącej wokół Słońca Ziemi, ich pozorny ruch na tle gwiazd nie jest jednostajny, bo zazwyczaj wędrując względem gwiazd z kierunku zachodniego ku wschodowi, co nazywamy ruchem prostym, co jakiś czas jakby zatrzymują się i zmieniają kierunek na przeciwny. Mówimy, że wtedy poruszają się ruchem wstecznym, a skutkiem tych zmian są zakreślane na niebie pętle, często tylko w postaci zygzaków. W przypadku najszybciej poruszającego się po niebie Merkurego, w ciągu roku obserwujemy 3–4 takie pętle, Wenus zazwyczaj wykonuje jedną taką pętlę raz na około 1,5 roku, Mars raz na ponad 2 lata, zaś planety górne – od Jowisza do Neptuna jedną każdego roku. W tym tygodniu ruch wsteczny rozpoczynają kolejno: w poniedziałek na ponad 6,5 miesiąca Saturn, w środę na niespełna 1,5 miesiąca Wenus, a w czwartek na pół roku Jowisz. Jak widzimy, ich powroty do ruchu prostego, będą już znacznie rozrzucone w czasie. 

Na wieczornym niebie obserwujemy zbliżającą się „zmianę warty” pomiędzy planetami dolnymi – Merkurym i Wenus. W tym tygodniu czas wieczornej widoczności Wenus kurczy się o 37 min, a Merkurego ulega wydłużeniu do 40 min. W końcu tego tygodnia zachodząca ponad 2,5 h po Słońcu, pod koniec maja Wenus zniknie z wieczornego nieba. Merkury, na przełomie maja i czerwca osiągnie najdłuższy w tym roku czas widoczności, zachodząc 2 h 02 min po Słońcu. Każdego kolejnego tygodnia o około 25 minut wcześniej wschodzić będą, na razie jeszcze około 1 h po północy, Jowisz i Saturn, a 1,5 h później, znacznie leniwiej zwiększający czas swej widoczności Mars, na razie wschodzący 2,5 h przed Słońcem. 

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Przed tygodniem pytaliśmy. ile razy ciemniej świeci na naszym niebie gwiazda +5,3 magnitudo od Wenus o jasności –4,7 magnitudo. Oprócz informacji, że różnicy 5 magnitudo odpowiada 100-krotna różnica jasności, do wyboru były 3 odpowiedzi: 10, 100 lub 10 000 razy. Z prostego rachunku wynika, że wyrażona w magnitudo różnica pomiędzy obu obiektami wynosi 10, czyli dwukrotnie po 5 magnitudo, łatwo zatem otrzymamy: raz 100 razy i jeszcze raz sto razy, a więc 100 x 100 = 10 000 razy i to dokładnie! Zastosowanie do obliczeń logarytmicznego wzoru Pogsona, daje w tym przypadku nieco zawyżoną wartość, bowiem praktycznie używana jest zaokrąglona wartość zawartej we wzorze tzw. stałej Pogsona: 2,512 lub nawet 2,5 podczas gdy w rzeczywistości jest to pierwiastek 5. stopnia ze 100, czyli (około) 2,5118864315… 

A oto dzisiejsze proste pytanie. IIe wynosi wielkość gwiazdowa naszego Słońca? 

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 14 maja. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne wydanie Gwiaździarni za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA