Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 10.04. - 16.04.2022
09.04.2022
15:59:00

Gdyby spełniły się prognozy synoptyków, czeka nas kolejny tydzień, choć wiosenny, to z przewagą jesiennej pogody, nawet z zimowymi akcentami.


 

Nadal szybko przybywa dnia, a ubywa nocy. W Katowicach, w niedzielę 10 kwietnia Słońce wschodzi 2 min po godz. 6.00, najwyżej, na 47,8° wznosi się kwadrans przed 13.00, a zachodzi o 19.30 – dzień trwa więc 13 h 28 min. W sobotę 16 kwietnia, od 5.49 do 19.39 dzień potrwa 13 h 50 min, o kolejne 22 min dłużej, a górując o minutę wcześniej, Słońce wzniesie się na 49,9°, a więc znów o ponad 2° wyżej. Z końcem tygodnia, po odliczeniu zmierzchu i świtu cywilnego, na noc pozostanie jeszcze 9 h, ale całkowicie ciemna noc astronomiczna potrwa już tylko 6 h.

Niestety, nawet na bezchmurnym nocnym niebie, sporo trudności w obserwacjach, zwłaszcza słabszych obiektów, sprawia w tym tygodniu rosnący do pełni Księżyc. Po pierwszej kwadrze w minioną sobotę rano, w niedzielę wieczorem, z oświetloną już niemal w 2/3 tarczą, Księżyc błyszczy w samym centrum gwiazdozbioru Raka, około 3° ponad malowniczą gromadą gwiazd Praesepe, znikając z nieba dopiero 1 h przed świtem. W poniedziałek po zmierzchu, blisko 3/4 księżycowej tarczy rozświetla już zachodnie rejony kolejnej konstelacji Lwa, opuszczając ją dopiero w środę rano, oświetlony w 92% zachodzący z początkiem świtu. Mając przed sobą jeszcze nieco dłuższy odcinek swej trasy w granicach gwiazdozbioru Panny, do końca omawianego tygodnia Księżyc dotrze do wschodnich rejonów tej kolejnej zodiakalnej konstelacji, w sobotę wieczorem osiągając pełnię około 5° od Spiki, najjaśniejszej gwiazdy Panny.

Tym razem to najbardziej znacząca w roku faza Księżyca, bo właśnie ona, jako pierwsza wiosenna pełnia wytycza datę tegorocznych Świąt Wielkanocy, na najbliższą po niej niedzielę, a więc na 17 kwietnia. To jedna z późniejszych możliwych dat Świąt Wielkanocnych, ponieważ poprzednia, jeszcze zimowa pełnia miała miejsce 2,5 doby przed nastaniem wiosny i na tę wyznaczającą Wielkanoc musieliśmy czekać prawie miesiąc. W skrajnym przypadku, najpóźniejsza możliwa Wielkanoc może wypaść nawet 25 kwietnia, co ostatnio miało miejsce w 1943 roku, a kolejny raz przypadnie w 2038.

Poza wspomnianym zbliżeniem z gromadą Praesepe na początku i ze Spiką w końcu omawianego tygodnia, w tym tygodniu brak innych ciekawszych wydarzeń astronomicznych z udziałem Księżyca. Podobnie jednak jak w marcu, pod koniec kwietnia czeka nas kolejna seria koniunkcji z każdą, oprócz Urana i Merkurego, planetą w ciągu zaledwie 2,5 dni. Każda z tych 5 planet wschodzi w drugiej połowie nocy, krótko przed świtem. Dwie z nich, Jowisz i Neptun, we wtorek po południu zbliżają się do siebie na naszym niebie na zaledwie 1/10°. Nieznacznie dalej od siebie mogą być zaobserwowane krótko po ich wschodzie kwadrans po godz. 5.00, jednak 10 min później rozpoczyna się świt cywilny, a w tych warunkach niełatwo dostrzec tuż ponad wschodnim horyzontem słabo świecącego Neptuna, zaledwie 8’ poniżej bardzo jasnego Jowisza. Warto jednak spróbować – oczywiście tylko w przypadku bezchmurnego nieba i nie gołym okiem, a najlepiej korzystając przynajmniej z dobrej lornetki. Praktycznie również niedostrzegalnego nieuzbrojonym okiem Urana, przez lornetkę możemy jeszcze próbować odszukać na niebie 1–1,5 h po zachodzie Słońca, goszczącego w południowej części gwiazdozbioru Barana, podobnie jak przed tygodniem 1/4° ponad podobnej jasności gwiazdą omikron Arietis, jednak pod koniec miesiąca przestanie on już być widoczny, zachodząc w trakcie zmierzchu cywilnego. W Poniedziałek Wielkanocny rano Uran znajdzie się w koniunkcji z 14-krotnie jaśniejszym Merkurym.

W przeciwieństwie do Urana, czas widoczności Merkurego w najbliższych tygodniach będzie szybko poprawiać się. W końcu tego tygodnia bardzo jasny zachodzi 50 min po zmierzchu, pod koniec miesiąca czas ten wzrośnie do ponad 1,5 h, ale choć ponad 3-krotnie ciemniejszy, Merkury wciąż będzie jasny, zerowej wielkości gwiazdowej. To już trzeci, ale najlepszy z siedmiu w całym 2022 roku okresów, na przemian wieczornej i porannej widoczności Merkurego.

Na wieczornym niebie, oprócz zachodzących krótko po zmierzchu Merkurego i Urana nie odnajdziemy żadnych planet. Konstelacje minionej pory roku, związane z Zimowym Sześciokątem, błyszczą jasnymi i bardzo jasnymi gwiazdami na południowym zachodzie, już przed 21.00 zaczynając chować się pod horyzontem. Wtedy na 31° wznosi się górująca właśnie pierwsza jasna gwiazda wiosennych konstelacji, pomarańczowy Alfard, najjaśniejsza gwiazda Hydry, z dumnie wznoszącą się na 45° ponad horyzont głową. Ponad horyzontem są już również Sekstant, Puchar i Kruk. W południowo-wschodniej stronie nieba w komplecie prezentuje się też Lew, Wolarz i Panna, których najjaśniejsze gwiazdy wytyczają wierzchołki Wiosennego Trójkąta, najwyżej wznoszącego się około północy. Dopiero nieco ponad 1 h przed świtem nad wschodnim horyzontem pojawiają się pierwsze planety: Saturn i Mars, krótko po nich Wenus, a tuż przed świtem Jowisz z Neptunem.

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Przed tygodniem pytaliśmy o polskie nazwy gromady gwiazd Praesepe w Raku. Dwie z tych nazw to po prostu tłumaczenie łacińskiego określenia „praesepe”, znaczącego tyleż żłób, co ul. W przypadku Żłobu albo Żłóbka (nie Żłobka), takie określenie wiąże się z grecką legendą o Dionizosie i Hefajstosie, którzy powracając na osłach po pokonaniu Tytanów, natknęli się na mitologicznych Gigantów, którzy na sam widok osłów w popłochu uciekali. Właśnie za to, te dwa osły przeniesione zostały na niebo, w postaci znajdujących się po dwóch stronach samej gromady, gwiazd delta i gamma Cancri, nazwanych Asellus Borealis i Asellus Australis, czyli północnego i południowego Osiołka. Z drugim znaczeniem słowa „praesepe” wiąże się, uznawane m.in. w słowiańskiej tradycji interpretowanie gromady licznych, gęsto skupionych gwiazd, jako ula z rojem pszczół, stąd równie często używane dla określenia gromady nazwy Pszczółki (raczej nie Pszczółka) albo Ul.

A oto dzisiejsza zagadka. Na tle gwiazdozbioru Raka Słońce wędruje od 21 lipca do 10 sierpnia. W jakim znaku zodiaku znajduje się gromada gwiazd M 44 Praesepe? Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 14 kwietnia. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA