Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 22.05 - 28.05.2022
21.05.2022
16:32:00

Choć coraz bliżej już lato, jak na razie, na najbliższe tygodnie synoptycy przewidują bardziej jesienną pogodę, wprawdzie z umiarkowanie wysokimi temperaturami, ale z licznymi opadami. Pochmurne noce na pewno nie zadowolą miłośników astronomii, ale bądźmy dobrej myśli – może jednak nie zabraknie również bezchmurnego nieba.


Największe tempo wydłużania się dni, zwłaszcza w marcu i kwietniu, teraz wyraźnie zwalnia, bo już niewiele pod tym względem brakuje do stanu z letniego przesilenia. W Katowicach, w niedzielę 22 maja, od wschodu Słońca o godz.4.48 do zachodu o 20.33 dzień trwa 15 h 45 min, w sobotę 28 maja Słońce wędruje ponad horyzontem od 4.42 do 20.41, czyli przez 15 h 59 min, a więc o kolejne 14 min dłużej i już tylko o 26 min krócej niż w pierwszym dniu lata. Nieznacznie również z tygodnia na tydzień wzrasta wysokość górowania Słońca w przypadające o 12.41 prawdziwe południe: w niedzielę jest to 60,2°, zaś w przyszłą sobotę 61,2°, a to już tylko o 2° niżej niż w dniu letniego przesilenia. 

W najbliższych dniach dużą aktywność towarzyską wykazuje malejący Księżyc, od niedzieli 22 do niedzieli 29 maja spotykając się na niebie kolejno ze wszystkimi planetami. Bieżący tydzień, 0,5 doby przed ostatnią kwadrą oświetlony w 56% Księżyc rozpoczyna koniunkcją z Saturnem, w niedzielę rano we wschodnim krańcu gwiazdozbioru Koziorożca. We wtorek po południu, głęboko pod horyzontem nastąpi koniunkcja Księżyca z Neptunem, a podobnie krótko przed północą z Marsem. Godzinę po wschodzie Księżyca, wraz z początkiem świtu cywilnego, niespełna 4° ponad oświetloną w 26% jego tarczą błyszczeć będzie jasny Jowisz. To jedyna z tej serii następujących tuż po sobie koniunkcji, dobrze widoczna na porannym niebie. Zarówno Jowisz, jak i Mars goszczą w południowo-zachodnim krańcu konstelacji Ryb. Z kolei blisko granicy Ryb z Baranem błyszczy najjaśniejsza pośród planet Wenus, do której 2 doby później, oświetlony już tylko w 10% Księżyc zbliży się na 1°. Niestety, będzie to już kilkanaście minut po wschodzie Słońca, ale jak zwykle, to malownicze zbliżenie wąskiego księżycowego sierpa z Wenus na tle rozjaśniającego się dopiero nieba możemy obserwować już około godz. 3.00, po wschodzie Księżyca a więc nawet około 2 h przed ich właściwą koniunkcją, Kolejnej koniunkcji, w sobotnie popołudnie z Uranem, ponownie nie uda nam się dostrzec na dziennym jeszcze niebie – szkoda, bo będzie to największe w całej tej serii zbliżenie 3% Księżyca z planetą, na zaledwie 40’. Do ostatniej planety, goszczącego na pograniczu Barana i Byka Merkurego, 1,5 doby przed nowiem już tylko 1% Księżyc dotrze w przyszłą niedzielę wczesnym popołudniem. To szczególna, tak skupiona w czasie seria koniunkcji Księżyca z 6 planetami w ciągu 7 dni. Podobna, czerwcowa seria rozłożona będzie w czasie już na 9 dni. 

Korzystając z okresu nie tak już intensywnego rozświetlania nieba przez malejący do nowiu Księżyc, przyjrzyjmy się gwiezdnemu wystrojowi zwłaszcza pierwszej, bezksiężycowej połowy najbliższych wiosennych nocy. Od kilku już tygodni, zaraz po zapadającym coraz później zmierzchu, ponad południowym horyzontem dominuje obszerny Trójkąt Wiosenny, ale na zachodzie, nie pozwalając o sobie zapomnieć, nadal błyszczy kilka bardzo jasnych gwiazd, do połowy zanurzonego już pod horyzontem Zimowego Sześciokąta. To najjaśniejsza pośród nich, okołobiegunowa, czyli nigdy u nas nie zachodząca Kapella z konstelacji Woźnicy, niemal dorównujący jej Procjon z Małego Psa oraz para najjaśniejszych gwiazd Bliźniąt: Kastor i Polluks, zachodzące dopiero 1,5 h po północy. Po przeciwnej stronie nieba wysoko wznosi się Wega z Lutni i Deneb z Łabędzia, dwa najwyższe wierzchołki Trójkąta Letniego, który już przed godz. 22.00, po wschodzie stanowiącego najniższy wierzchołek Altaira z Orła, w komplecie błyszczy jako zapowiedź nieodległej już pory roku. Pierwsza gwiazda Trójkąta Wiosennego, najdalej na zachód wysunięty jego wierzchołek, Regulus z konstelacji Lwa, tuz po zmierzchu świeci 40° ponad południowo-zachodnim horyzontem, pozostałe dwie szykują się właśnie do górowania. Najjaśniejsza w Pannie Spika, czyli Kłos Panny, najwyżej, prawie na 29° wznosi się ponad nasz południowy horyzont około 22.00, a 20° wyżej krótko przed 23.00 góruje najjaśniejszy, północny wierzchołek trójkąta Arktur, czyli Gwiazda Wiosenna. 

Zodiakalny gwiazdozbiór Lwa to starożytna konstelacja równikowa, w 90% położona na północnej półkuli nieba, wyobrażająca ogromnego mitologicznego potwora, lwa zagrażającego mieszkańcom spokojnej greckiej doliny Nemei. Ponieważ jego skóry nie była w stanie przebić żadna włócznia, uśmiercenie go nie było możliwe póki nie podjął się tego słynny heros Herkules, który ze skóry nemejskiego lwa uczynił dla siebie niezniszczalny pancerz. Konstelacja Panny, to drugi po Hydrze pod względem obszaru gwiazdozbiór całego nieba, wyobrażający grecką boginię sprawiedliwości Astreę, z wagą usytuowaną tym razem u jej stóp, w postaci odrębnego gwiazdozbioru, albo też boginię urodzajów Demeter z kłosem w ręku. Trzeci w tej grupie starożytny gwiazdozbiór Wolarza uosabia syna Demeter, mitologicznego poganiacza wołów, który obserwując ciężką pracę rolników wynalazł dla nich pług. Z konstelacją tą ma związek nowożytny, wprowadzony w końcu XVII wieku przez Jana Heweliusza, gwiazdozbiór Psów Gończych, przedstawiający trzymane na smyczy przez Wolarza psy pasterskie lub też – według innej interpretacji – poganiające Wielką i Małą Niedźwiedzicę, by nie ustawały w obrocie nieba. 

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Przed tygodniem pytaliśmy o to, kiedy będzie miało miejsce najbliższe obserwowane z terenu Polski całkowite zaćmienie Słońca. Niestety, nie będzie nam dane go oglądać, ponieważ będzie to dopiero 7 października 2135 roku, ale widoczne na Dolnym i Górnym Śląsku oraz w Małopolsce. 

A oto dzisiejsza, astronomiczno-geometryczna, zagadka. Który z gwiezdnych symboli pór roku zajmuje większy obszar: Trójkąt Letni czy Trójkąt Wiosenny?

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 26 maja. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA