Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 28.08-03.09.2022
27.08.2022
18:48:00

Kolejny w pełni letni, według przewidywań dość ciepły tydzień, ze zmienną, ale w miarę spokojną pogodą.


Przez najbliższe co najmniej 1,5 miesiąca, zarówno poprzez coraz wcześniejsze zachody, jak zwłaszcza późniejsze wschody Słońca, nadal w największym w roku tempie skracaniu ulegać będą dni, a wydłużać będą się noce przełomu lata i jesieni. W Katowicach, w niedzielę 28 sierpnia, od wschodu Słońca o godz. 5:52 do zachodu o 19:37, dzień trwa 13 h 45 min, w sobotę 3 września od 6:01 do 19:24 Słońce wędruje ponad horyzontem 13 h 23 min, a więc o kolejne 22 min krócej. Coraz wcześniej osiągając najwyższy punkt swej dziennej wędrówki, w niedzielę kwadrans przed 13:00 góruje 49,4°, a w kończącą omawiany okres sobotę, 2 min wcześniej wznosi się już tylko na 47,2° ponad horyzontem, o kolejne ponad 2° niżej. Od minionego wtorku Słońce wędruje przez trzeci, ostatni letni znak zodiaku, w naszych czasach mający początek w zachodniej połowie gwiazdozbioru Lwa, niespełna 0,5° od Regulusa, najjaśniejszej gwiazdy tej konstelacji, a kończący się punktem jesiennej równonocy, czyli usytuowanym z kolei w zachodnim krańcu gwiazdozbioru Panny, punktem Wagi, stanowiącym początek znaku Wagi.

Księżyc, po nowiu w minioną sobotę, w ciągu tego tygodnia zmienia kształt oświetlonej części swej tarczy, rosnąc do pierwszej kwadry w kolejną sobotę wieczorem, tym samym nie tylko coraz silniej, ale również coraz dłużej rozświetlając nocne niebo. W rozpoczynającą omawiany tydzień niedzielę, w kształcie wąziutkiego, zaledwie 2-procentowego sierpa, Księżyc gości na wieczornym niebie zalewie 50 min, zachodząc 10 min po zmierzchu cywilnym. W poniedziałek, już jako 6% sierp, błyszczący w zachodniej części gwiazdozbioru Panny, znika z nieba 0,5 h po zmierzchu. Pod koniec zmierzchu, krótko przed godz. 20:00, na czystym tuż ponad zachodnim horyzontem niebie są pewne szanse dostrzeżenia dość jasnego punkcika Merkurego 5° poniżej Księżyca. To spotkanie kończy sierpniową serię koniunkcji Księżyca z planetami. Ale już 11 dni później, koniunkcją z Saturnem rozpocznie się podobna, wrześniowa seria spotkań naszego naturalnego satelity z planetami. Wracając jednak do bieżącego tygodnia, w czwartek, po wkroczeniu jeszcze za dnia w granice gwiazdozbioru Wagi, wieczorem z oświetloną już prawie w 29% tarczą, Księżyc zagości na naszym niebie prawie do 21:30. W sobotę wieczorem osiągając pierwszą kwadrę, dokładnie połową tarczy nasz naturalny satelita świecić będzie na pograniczu gwiazdozbiorów Skorpiona i Wężownika, zaledwie 1,5° od Antaresa, najjaśniejszej gwiazdy Skorpiona.

W połowie tygodnia, gdy Księżyc gościć będzie jeszcze we wschodniej części gwiazdozbioru Panny, krótko po zmierzchu to właśnie czerwony Antares, jedna z 4 najjaśniejszych gwiazd letniego obszaru nieba, 1,5 h po górowaniu, błyszczeć będzie 10° ponad południowym horyzontem, podczas gdy 65° wyżej do górowania zbliżać się będzie Wega, najjaśniejsza gwiazda Trójkąta Letniego. Około 22:00, podczas górowania południowego wierzchołka Trójkąta Letniego, Altaira z Orła, cały ten gwiezdny symbol wciąż trwającej pory roku wznosi się najwyżej ponad południowy horyzont, północnymi rejonami sięgając niemal zenitu. W tym czasie ponad południowo-wschodnim horyzontem, od kilku już tygodni maksymalnym swym blaskiem dominuje bardzo jasny Jowisz, w łańcuchu słabszych i bardzo słabych planet: Saturna, Neptuna i Urana, do których nieco ponad 1,5 h później dołącza Mars.

Pora na, obszerniejszą niż zwykle, zagadkową część Gwiaździarni. Na zagadkę sprzed tygodnia otrzymaliśmy bowiem rekordową liczbę 33 odpowiedzi, pośród których było jednak tylko 7 poprawnych przy pierwszym podejściu zaś kolejne 5 po kilkakrotnych nieraz uwagach „podpowiadacza”. W treści zagadki była dodatkowa informacja, że cała ekliptyka podzielona jest na 12 równych sobie odcinków –  z n a k ó w  zodiaku, zaś pytaliśmy o to, czy w każdym z nich Słońce przebywa jednakowo długo, a jeśłi nie, to w którym najkrócej, a w którym najdłużej? Mimo to, w licznych odpowiedziach znaki zodiaku mylono z gwiazdozbiorami, przez które przebiega trasa Słońca, czyli ekliptyka. Zatem na wszelki wypadek uściślijmy, czym są gwiazdozbiory (inaczej: konstelacje), a czym znaki zodiaku.

Gwiazdozbiory od tysięcy lat stanowią umowny podział nieba na różnych rozmiarów obszary, gdzie w układach gwiazd dopatrywano się postaci ludzkich, zwierzęcych czy też przedmiotów. Wraz z 42 starożytnymi, obecny podział całego nieba na 88 gwiazdozbiorów obowiązuje od niemal dokładnie 100 lat. Ponad 2 tysiące lat temu 12 równym, 30-stopniowym odcinkom ekliptyki nadano nazwy gwiazdozbiorów, przez które wówczas one przebiegały. Pierwszym z nich był znak Barana, rozpoczynający się w punkcie, gdzie wznosząca się ekliptyka przecinała się z równikiem niebieskim, stanowiącym przedłużenie płaszczyzny ziemskiego równika. Początek czwartego, znaku Raka, wyznaczał punkt ekliptyki najdalej wysunięty na północ, siódmego, znaku Wagi – kolejny punkt przejścia ekliptyki przez równik, tym razem z północnej na południową półkulę niebieską, zaś początek dziesiątego znaku, Koziorożca, wyznaczał punkt ekliptyki wysunięty najdalej na południe. Ta zasada podziału obowiązuje do dziś, a więc każdy z 12 znaków zodiaku, w wyniku zjawiska precesji osi ziemskiej przesunął się o około 30° na zachód, więc obecnie przebiegają przez inne gwiazdozbiory. W astronomii nadal używa się zwłaszcza tych 4 wymienionych punktów, zwanych punktami Barana, Raka, Wagi i Koziorożca, jednoznacznie wytyczających początki astronomicznych pór roku, kolejno: wiosny, lata, jesieni i zimy.

Obiegając Słońce po eliptycznej orbicie, Ziemia najszybciej porusza się w pobliżu peryhelium (najbliżej Słońca), przypadającego z początkiem stycznia, a więc gdy Słońce pozornie porusza się w znaku Koziorożca, zaś najwolniej w okolicy aphelium (najdalej od Słońca), w pierwszych dniach lipca, gdy Słońce biegnie przez znak Raka. Skutkiem tego jest odmienny czas pobytu Słońca – najkrótszy w znaku Koziorożca, najdłuższy w Raku. Poza tą wiedzą nie były wymagane żadne obliczenia. Te różnice mają istotny wpływ na fakt, że astronomiczne lato jest u nas o ponad 4,5 doby dłuższe od astronomicznej zimy. I jeszcze jedna uwaga: choć obecnie ekliptyka przebiega również przez południowe rejony zodiakalnego gwiazdozbioru Wężownika –  z n a k  Wężownika nie istnieje!

A oto dzisiejsza, miejmy nadzieję, że zdecydowanie łatwiejsza zagadka. Proszę wymienić 3 planety, które na naszym niebie mogą osiągać największą jasność. Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl, do czwartku 1 września.

Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA