Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 9-15.05.2021
08.05.2021
17:50:00

W minioną środę astronomiczna wiosna minęła swój półmetek, a wciąż jeszcze nie doczekaliśmy się prawdziwie wiosennej pogody. W tym tygodniu w kalendarzu mamy trzech Zimnych Ogrodników: Pankracego, Serwacego i Bonifacego, a zaraz po nich, w sobotę tradycyjnie Zimną Zośkę. Jednak według prognoz, ten związany z występującą niemal co roku właśnie w połowie maja zmianą cyrkulacji powietrza nad Europą, kilkudniowy okres znacznego ochłodzenia, tym razem nie powinien dać się zbytnio we znaki, a miejmy nadzieję, że druga połowa maja obdarzy nas już zdecydowanie bardziej wiosenno-letnią aurą i że doczekamy się wreszcie ciepłych i pogodnych dni i nocy.

 
 

Do przypadającego w tym roku 21 czerwca rano letniego przesilenia, pozostało jeszcze prawie 1,5 miesiąca. W tym czasie, choć z tygodnia na tydzień coraz wolniej, nadal przybywać będzie dnia, a ubywać nocy. W Katowicach, w niedzielę 9 maja, od wschodu o godz. 5.06 do zachodu o 20.16, Słońce wędruje ponad horyzontem 15 h 10 min, w sobotę 15 maja od 4.57 do 20.24, już 15 h 29 min, o kolejne 19 min dłużej. Przez cały ten tydzień górując o godz. 12.40, Słońce zwiększa wysokość łuku zakreślanego na naszym niebie o 1,5°, z 57,2° do 58,7°, a więc już tylko o 4,5° niżej niż w pierwszym dniu lata. Oczywistym skutkiem tego jest skracanie nocy, zwłaszcza najciemniejszej ich części, czyli nocy astronomicznej, gdy Słońce kryje się co najmniej 18° pod horyzontem. Na szerokości geograficznej Katowic w ciągu tego tygodnia noc astronomiczna skurczy się o 40 min, do 3 h, ale na północnych krańcach Polski już z końcem tygodnia rozpoczyna się 2,5-miesięczny okres nie całkiem ciemnych, szarych nocy, który u nas nastanie dopiero w pierwszych dniach czerwca i potrwa do połowy lipca. 

Jeśli tylko na przeszkodzie nie stanie zachmurzenie, ten tydzień powinien jeszcze sprzyjać obserwacjom nieba i to nie tylko tych najjaśniejszych, ale i słabszych obiektów, czego nie powinien utrudniać blask Księżyca, we wtorek wieczorem osiągającego nów. Nocą z soboty na niedzielę, z oświetloną już tylko w 6,5% tarczą, Księżyc w gwiazdozbiorze Ryb wschodzi dopiero o świcie. W końcu tygodnia, już 4 doby po nowiu błyszczący 14% swej tarczy w centrum Bliźniąt, zachodzi kwadrans po północy. W tym czasie mija na niebie 3 kolejne planety. Nie ma raczej szans na dostrzeżenie zbliżenia Księżyca z Uranem nocą 10/11 maja, zaledwie 20 h przed nowiem. Dokładnie 2 doby później, nocą 12/13 maja, 28 h po nowiu bardzo jeszcze wąski sierp Księżyca zbliży się na 1,5° do Wenus, co dzięki dużej jasności obu obiektów mamy szansę dostrzec tuż nad zachodnim horyzontem w środę o zmierzchu. Dobę później, w czwartek tuż po zmierzchu cywilnym, znacznie już wyraźniejszy księżycowy sierp zbliży się na naszym niebie na 2,5° do wciąż jeszcze dość jasnego Merkurego, co na pogodnym niebie powinniśmy bez trudu dostrzec również nisko w zachodniej stronie nieba pod koniec cywilnego zmierzchu. Ostatnia z rozpoczętej w minionym tygodniu serii koniunkcji, czeka nas dopiero w przyszłą niedzielę rano, gdy 17% już Księżyc zbliży się na niespełna 2/3° do Marsa. 

Wieczorne niebo tydzień po półmetku wiosny znacznie już różni się od tego choćby sprzed miesiąca. Pod koniec zmierzchu cywilnego nie zobaczymy już w całości, skrytego w 1/3 pod południowo-zachodnim horyzontem Zimowego Sześciokąta. Pod horyzontem są już wtedy Syriusz z Wielkiego Psa i Rigel z Oriona. Tuż ponad horyzontem błyszczy jeszcze najjaśniejszy w Byku Aldebaran, na 25° wznosi się jeszcze Procjon z Małego Psa, a na 40° Bliźnięta Kastor i Polluks. Wprawdzie nieco niżej, 30° nad horyzont wznosi się najjaśniejsza w konstelacji Woźnicy Kapella, ale to jedyny wierzchołek Zimowego Sześciokąta, który nigdy nie zachodzi, obecnie około 2,5 h po północy zbliżający się na 6° do północnego horyzontu. Wracając do obrazu nieba krótko po zmierzchu, z którego powoli znikają gwiezdne symbole zimy, ponad południowym horyzontem podziwiać możemy wznoszący się najwyżej z początkiem nocy Trójkąt Wiosenny. Na 54° wznosi się właśnie górująca Denebola, najdalej na wschód wysunięta, druga pod względem jasności gwiazda Lwa, nieco niżej już, niemal na południowym zachodzie, najjaśniejsza gwiazda tej konstelacji, biały Regulus. Drugi wierzchołek Trójkąta, błękitna Spika, albo Kłos Panny, wznosi się na 24° ponad południowo-wschodni horyzont, zaś niemal dwukrotnie wyżej błyszczy najjaśniejszy i najwyższy wierzchołek Trójkąta, pomarańczowa Gwiazda Wiosenna, czyli Arktur z gwiazdozbioru Wolarza. Do mniej wyrazistych konstelacji tego rejonu nieba należą, związane z Wolarzem Psy Gończe i sąsiadujący z nimi od południa Warkocz Bereniki, a także Mały Lew usytuowany jakby na grzbiecie tego głównego Lwa. Poniżej Wiosennego Trójkąta w całości prezentuje się tuż po zmierzchu najdłuższy z wszystkich, rozciągający się na ponad 100° gwiazdozbiór Hydry, z łbem 35° ponad południowo-zachodnim horyzontem i wynurzającym się właśnie spod południowo-wschodniego horyzontu końcem jej wężowatego cielska. Na grzbiecie swym Hydra dźwiga 3 drobne gwiazdozbiory: mniej wyraziste Sekstant i Puchar oraz znacznie jaśniejszego Kruka. W kolejnych naszych spotkaniach przyjrzymy się bliżej każdemu z tych wiosennych gwiazdozbiorów, teraz bowiem pora na zagadkową część naszego spotkania. Przed tygodniem pytaliśmy Państwa, jak długo trwa doba na Czerwonej Planecie, czyli Marsie. 

Ponieważ w pytaniu nie było sprecyzowane, czy chodzi o dobę gwiazdową, równą okresowi obrotu planety, czy też o dobę słoneczną wyznaczaną jako czas pomiędzy kolejnymi górowaniami Słońca, jako poprawne uznane były odpowiedzi zawierające długość jednej lub drugiej doby, choć często podawali Państwo obydwie wartości. Warto zauważyć, że zarówno trwająca 24 h 37 min i 22 s

marsjańska doba gwiazdowa, jak i nieznacznie dłuższa doba słoneczna: 24 h 39 min 35 s, są niewiele, o niespełna 3% dłuższe od ziemskich.

A oto kolejna zagadka, dotycząca również Marsa. Wokół Czerwonej Planety krążą, odkryte w 1877 roku, dwa niewielkie księżyce: Fobos i Deimos. Proszę podać okresy obiegu Marsa przez każdy z tych satelitów.

Odpowiedzi prosimy przesyłać jak zwykle na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 13 maja. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA