Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwoździarnia Pana Jana 28.05-3.06.2023r.
27.05.2023
18:48:00

Jeśli sprawdzą się prognozy synoptyków, po wciąż kapryśnej, mało wiosennej pogodzie minionych tygodni, tym razem możemy liczyć na same dość ciepłe i słoneczne dnie oraz noce z co najwyżej niewielkim zachmurzeniem. Na kolejny okres bardziej letniej pogody przyjdzie nam poczekać do pierwszych dni astronomicznego lata, po 21 czerwca. 


 

Niemal już najkrótsze noce, na szerokości geograficznej Katowic, począwszy od 30 maja, przez 1,5 miesiąca nie będą poprzedzone zmierzchem astronomicznym, więc nawet około północy niebo nie będzie dostatecznie ciemne by dostrzec słabsze gwiazdy i obiekty mgławicowe. Choć często niesłusznie nazywane białymi nocami, u nas są to zaledwie szare noce. Tak zwane białe noce występują na szerokościach powyżej 57°, gdy w okolicy przesilenia zmierzch przechodzi bezpośrednio w świt. a więc między innymi w Sztokholmie, Helsinkach, Oslo czy Petersburgu. 

W Katowicach, w niedzielę 28 maja, Słońce wschodzi o godz. 4:40, a zachodzi o 20: 43, dzień trwa więc 16 h 03 min, zmierzch astronomiczny już tylko 50 min: od 0:16 do 1:06. W prawdziwe południe, o 11:41 Słońce wznosi się na 59° ponad horyzont. Z kolei w sobotę 3 czerwca, od 4:35 do 20:49 dzień trwa 16 h 14 min, 11 min dłużej, a o 11:42 Słońce góruje na wysokości 59,7°. 

Podczas gdy Ziemia oddala się coraz bardziej na swej eliptycznej orbicie od Słońca, by 7 lipca osiągnąć najdalszy jej punkt – aphelium, z każdym kolejnym tygodniem Słońce pozornie pokonuje nieco mniejszy odcinek swej trasy wzdłuż ekliptyki. W tym tygodniu będzie to 6°43’, zaś za 5 tygodni, w okolicy aphelium, już tylko 6°40’. Dla porównania, podczas największego zbliżenia się Ziemi do Słońca, czyli w peryhelium, gdy ruch orbitalny Ziemi jest najszybszy, co w tym roku miało mniejsze 4 stycznia, w ciągu tygodnia Słońce pozornie pokonuje dystans 7°08’. Na naszym niebie, w tym tygodniu Słońce wędruje pomiędzy rogami Byka, dopiero za ponad 2,5 tygodnia wkraczając w granice Bliźniąt, kolejnej zimowej konstelacji – zimowej, bo należącej do gwiazdozbiorów najlepiej prezentujących się na nocnym niebie właśnie zimą. 

Po pierwszej kwadrze w minioną sobotę wieczorem, z oświetloną już w 53% tarczą Księżyc swą wędrówkę rozpoczyna w tym tygodniu w centrum wiosennej konstelacji Lwa, by już krótko po północy z niedzieli na poniedziałek dotrzeć do zachodnich krańców Panny, gdzie spędzi blisko 4 doby. Nocą z czwartku na piątek, błyszczący już 93% swej tarczy, Księżyc znajdzie się w zachodniej części kolejnego zodiakalnego gwiazdozbioru, Wagi, by pół doby przed pełnią zakończyć swą wędrówkę zaledwie 0,4° na północ od Antaresa, najjaśniejszej gwiazdy Skorpiona. Przez cały ten tydzień, nasz naturalny satelita pokona dystans nieco ponad 91°, a więc 13,5-krotnie większy niż Słońce, nie spotykając tym razem na swej drodze żadnej z planet. 

Na wieczornym niebie wciąż jeszcze dominują konstelacje wiosenne. W środku tego tygodnia krótko po zmierzchu cywilnym na prawie 30° wznosi się, górująca właśnie najjaśniejsza gwiazda gwiazdozbioru Panny – Spika, znana również pod nazwą Kłos Panny, stanowiąca południowy wierzchołek Wiosennego Trójkąta. Godzinę później, niemal dokładnie 2 razy wyżej góruje ponad 2-krotnie jaśniejszy Arktur, północny wierzchołek tego trójkąta, zwany wręcz Gwiazdą Wiosenną. Jednak zapewne najbardziej przyciąga wzrok gwiezdny symbol nieodległej już pory roku, Trójkąt Letni, w komplecie widoczny już ponad wschodnim horyzontem. Gdy godzinę przed wschodem Słońca spojrzymy na południową stronę nieba, zobaczymy tam górujący już Trójkąt Letni, niezbyt wysoko ponad południowym horyzontem Saturna, a na wschodzie dopiero co wschodzącego Jowisza. 

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Zdecydowanie trudnym okazało się tym razem pytanie sprzed tygodnia, o to, które ciało niebieskie, Słońce czy Księżyc, przebywa średnio dłużej ponad ziemskim horyzontem. 

W zasadzie prosty cykl słoneczny, niemal niezmiennie powtarza się każdego roku, jednak w tym czasie średnio tak samo długo Słońce przebywa ponad, jak i pod horyzontem. Trasa Księżyca, wędrującego w pobliżu trasy Słońca, na przemian to wznosi się ponad, to znów przebiega poniżej ekliptyki, w ciągu średnio 27,1 doby przechodząc na przemian przez wstępujący lub zstępujący węzeł. Położenia węzłów nie są stałe, bo w ciągu 18,6 roku dokonują one po ekliptyce powolnego pełnego obrotu w kierunku wstecznym. To może mieć nieznaczny wpływ na długość pobytu Księżyca ponad horyzontem, ale biorąc pod uwagę dłuższy czas, średnio będzie to podobnie jak w przypadku Słońca. Zatem poprawna odpowiedź, to: średnio obydwa te ciała niebieskie przebywają ponad horyzontem jednakowo długo. 

A oto dzisiejsza zagadka. W położeniach na niebie planet dolnych, a więc Merkurego i Wenus, względem Słońca, wyróżnia się koniunkcję (dolną lub górną) oraz elongację (wschodnią lub zachodnią). W najbliższy poniedziałek przypada jedna z 6–7 każdego roku elongacji Merkurego, tym razem kątowe oddalenie tej planety na 24,9° na zachód od Słońca. Oto pytanie: jaka może być maksymalna wartość elongacji Merkurego? 

Odpowiedzi prosimy przesyłać do czwartku 1 czerwca na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA