84 lata temu, 1 września 1939 r., niemieckie wojska bez wypowiedzenia wojny o świcie przekroczyły na całej długości granice RP. Osamotniona Polska mimo bohaterskiego oporu trwającego ponad pięć tygodni nie mogła skutecznie przeciwstawić się agresji Niemiec i sowieckiej inwazji przeprowadzonej 17 września.
„Zniszczenie Polski jest naszym pierwszym zadaniem. Celem musi być nie dotarcie do jakiejś oznaczonej linii, lecz zniszczenie żywej siły. Nawet gdyby wojna miała wybuchnąć na Zachodzie, zniszczenie Polski musi być pierwszym naszym zadaniem. Decyzja musi być natychmiastowa ze względu na porę roku. Podam dla celów propagandowych jakąś przyczynę wybuchu wojny. Mniejsza z tym, czy będzie ona wiarygodna, czy nie. Zwycięzcy nikt nie pyta, czy powiedział prawdę, czy też nie. W sprawach związanych z rozpoczęciem i prowadzeniem wojny nie decyduje prawo, lecz zwycięstwo. Bądźcie bez litości, bądźcie brutalni” — słowa te wypowiedział Adolf Hitler na naradzie dowódców w przededniu podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow. Planowany atak miał nastąpić 26 sierpnia, ale pod wrażeniem zawarcia 25 sierpnia sojuszu polsko-brytyjskiego Hitler zdecydował się na jego odwołanie. W ciągu kilku następnych dni Niemcy kontynuowali przygotowania do ataku i spreparowali pretekst do wojny w postaci prowokacji w radiostacji gliwickiej.
Wojska niemieckie rozpoczęły działania zbrojne 1 września 1939 r. o godz. 4.35 od zbombardowania Wielunia. Atak ten nastąpił kilka minut przed salwami pancernika „Schleswig-Holstein” oddanymi w kierunku Westerplatte.
Strona niemiecka przystępując do wojny z Polską, wystawiła 1 850 tys. żołnierzy, 11 tys. dział, 2 800 czołgów i 2000 samolotów. Wojsko Polskie dysponowało dwukrotnie mniejszą liczbą żołnierzy (950 tys.), ponaddwukrotnie mniejszą liczbą dział (4,8 tys.), czterokrotnie mniejszą liczbą czołgów (700) i pięciokrotnie mniejszą liczbą samolotów (400). Przewaga niemiecka na głównych kierunkach uderzeń była jeszcze większa.
Niemiecki plan ataku na Polskę przewidywał wojnę błyskawiczną, której celem miało być przełamanie polskiej obrony, a następnie okrążenie i zniszczenie głównych sił przeciwnika. Wojska niemieckie miały przeprowadzić koncentryczne uderzenie ze Śląska, z Prus Wschodnich i Pomorza Zachodniego w kierunku Warszawy. Niemieckie plany zakładały osiągnięcie w ciągu tygodnia linii Narwi, Wisły oraz Sanu i zniszczenie armii polskiej.
Wolność nie jest dana raz na zawsze. I nie utrzyma się sama. Nikt nam nie da jej w prezencie! Przeciwnie: historia uczy, że raczej będzie chciał nam odebrać - powiedział prezydent Andrzej Duda podczas uroczystych obchodów 84. rocznicy wybuchu II wojny światowej na Westerplatte.
— To właśnie jesteśmy winni obrońcom Westerplatte. To właśnie musi być przez następne lata systematycznie, spokojnie i konsekwentnie realizowane. Bo wolność nie jest dana raz na zawsze. I nie utrzyma się sama. Nikt nam nie da jej w prezencie! Przeciwnie - historia uczy, że raczej będzie chciał nam odebrać. Dlatego musimy pokazywać, że jesteśmy gotowi i musimy cały czas zachowywać gotowość — powiedział w piątek, 1 września, prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Andrzej Duda podczas obchodów 84. rocznicy wybuchu II wojny światowej przy Pomniku Obrońców Wybrzeża na Westerplatte.
— Musimy zachowywać odpowiedzialność. I to jest dziś nasz najważniejszych patriotyczny obowiązek wobec ojczyzny i wobec tych, którzy będą ją stanowili w przyszłości. To jest nasze zobowiązanie wobec wszystkich tych, którzy w przeszłości walczyli o nią i za nią polegli — podkreślił prezydent.
Prezydent złożył kwiaty na Cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte. Gospodarzem uroczystości był minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak.
Zgodnie z tradycją poranne uroczystości na Westerplatte rozpoczęły się dźwiękiem syren alarmowych, tuż przed 4.45, bowiem o tej godzinie 1 września 1939 r. nastąpił niemiecki atak na polską Wojskową Składnicę Tranzytową, ulokowaną na gdańskim półwyspie.
Celem niemieckiej III Rzeszy było zniszczenie polskiego państwa i unicestwienie polskiego narodu. Dziś żyjemy w wolnej Polsce, ale szanse i możliwości rozwojowe straciliśmy wtedy na zawsze - powiedział premier Morawiecki w piątek w Wieluniu, podczas obchodów 84. rocznicy rozpoczęcia II wojny światowej.
— II wojna światowa nie zaczęła się od regularnej bitwy, od starcia dwóch armii. II wojna światowa rozpoczęła się tutaj, gdy o godzinie 4.40 samoloty Luftwaffe zrzuciły bomby na niewinne miasto Wieluń, które nie miało żadnego militarnego znaczenia. Jaki był sens takiego ataku? Skoro nie był to cel militarny, to musiał być to inny cel. Tym celem mordowania niewinnej ludności było zastraszenie, zniszczenie i unicestwienie. Bo Adolf Hitler mówił o vernichtung – unicestwieniu całego polskiego narodu, po to, aby zrealizować swój cel dotyczący zasiedlenia Wschodu przez niemieckich nadludzi — powiedział premier Mateusz Morawiecki podczas obchodów 84. rocznicy wybuchu II wojny światowej.
— Jeśli myślimy o tamtych ofiarach, pomyślmy o każdej z osobna. Nie myślmy tylko o liczbach, o podsumowaniach. Niech każdy z nas, w pamięci i w sercu przez chwilę pomyśli o konkretnych ludziach - jak dwuletnia Marianna, jak trzyletni Arnold, jak robotnicza rodzina Pacynów, którzy wtedy zginęli tamtego poranka od niemieckich bomb. To tylko kilka przykładów niewinnych ofiar 1 września 1939 r. Od tamtego momentu i tamtego dnia rozpoczęła się dla narodu polskiego apokalipsa — wskazał.
Premier przypomniał, że "celem niemieckiej III Rzeszy było zniszczenie polskiego państwa i unicestwienie polskiego narodu".
— Dziś żyjemy w wolnej Polsce, ale szanse i możliwości rozwojowe straciliśmy wtedy na zawsze. Nic już po drugiej wojnie światowej nie było takie, jak mogłoby być. Trzeba pamiętać, że druga wojna światowa, jak żadne inne wydarzenie ostatnich stuleci, zdecydowała o tym, kto jest zwycięzcą, a kto musi gonić ukradziony czas i nadrabiać pięć straconych dekad — podkreślił premier Mateusz Morawiecki.
Instytut Pamięci Narodowej składa hołd żołnierzom, którzy stawiali bohaterski opór niemieckiej agresji.
Dlatego też o tej samej godzinie, nad ranem, przedstawiciele katowickiego oddziału IPN złożyli kwiaty na grobach obrońców Westerplatte, którzy spoczywają na cmentarzach w Gliwicach i Sławkowie.
— Podobne uroczystości miały miejsce w całym kraju — Monika Kobylańska z Instytutu Pamięci Narodowej.
W sumie katowicki oddział IPN upamiętnia 4 żołnierzy wojska polskiego pochodzących z terenów obecnego województwa śląskiego: ppor. Aleksego Kowalika, ppor Bronisława Grudzińskiego, chór. Edwarda Szewczuka oraz kpr Michała Plewaka.
Bez wypowiedzenia wojny 1 września 1939 roku o godzinie 4.35 nad ranem doszło do zbombardowania Wielunia, który wówczas leżał niedaleko granicy z Rzeszą Niemiecką. Tego samego dnia zniszczone zostało Lotnisko Katowice-Muchowiec, a wieczorem w okolicach Katowic rozpoczęła się dwudniowa bitwa wyrska.
W ówczesnym Radiu Katowice dyrektorem był Stanisław Ligoń, funkcję komendanta wojskowego pełnił Edmund Odorkiewicz. W pierwszych godzinach wojny Radio Katowice nadawało komunikaty dla ludności, zaszyfrowane informacje dla wojska oraz marsze i pieśni wojskowe.
— Niektórzy przychodzili o świcie do pracy nieświadomi tego co się dzieje — wspominał Alojzy Kubacki.
Do Katowic dotarł rozkaz ewakuacji wojska, policji i urzędników państwowych. Dotyczył także części pracowników Polskiego Radia. Ostatnią spikerką, która tego dnia pracowała na antenie była Hanna Łukasiewicz-Ziębowa.
Rozgłośnia Polskiego Radia w Katowicach musiała zamilknąć na ponad 5 lat. Druga wojna światowa była największym konfliktem zbrojnym w historii, który objął zasięgiem działań wojennych trzy kontynenty i pochłonął dziesiątki milionów ofiar.
Autorzy: Katarzyna Głuch-Juszkiewicz, Kamil Jasek, Maciej Replewicz/PAP, Bartłomiej Pawlak/PAP /pap/mf/
