W tę niedzielę o godz. 16:14 tegoroczna astronomiczna zima osiąga swój półmetek. To dobra wiadomość dla wszystkich, którzy dość już mają szczególnie uciążliwej i bardzo kapryśnej w tym roku zimy.
Przez 44 doby dzielące nas od najkrótszego w roku dnia zimowego przesilenia, w niedzielę 4 lutego w Katowicach dzień jest już o 1 h 24 min dłuższy, od wschodu o godz. 7:12 do zachodu o 16:43 Słońce wędruje ponad naszym horyzontem 9 h 31 min. W sobotę 10 lutego od godz. 5:02 do 16:53 dzień potrwa o kolejne 20 min dłużej, będzie więc już 1 h 44 min dłuższy od pierwszego dnia astronomicznej zimy. Przez cały ten tydzień Słońce góruje 3 min przed godz. 12:00, ale w niedzielę wznosząc się na 23,4°, a w sobotę na 25,4° ponad horyzont – to już ponad 9° wyżej niż podczas zimowego przesilenia. Przyczynę tej coraz lepszej sytuacji Słońca względem naszej półkuli Ziemi dostrzeżemy zauważając wspinanie się naszej Dziennej Gwiazdy na coraz wyższe odcinki swej pozornej drogi na tle gwiazd.
W tym tygodniu – od centrum do północno-wschodnich rejonów konstelacji Koziorożca, trasa głownie „malejącego” Księżyca prowadzi w kierunku Słońca, co systematycznie zmniejsza stopień rozjaśnienia reszty nieba, ale też prowadzi do licznych spotkań z goszczącymi od dłuższego czasu w tym rejonie nieba planetami. Z początkiem tygodnia, błyszczący jeszcze 30% swej tarczy w południowej części gwiazdozbioru Wagi, Księżyc wschodzi niespełna 2,5 h po północy. W ciągu kolejnych nocy minąwszy południowy kraniec gwiazdozbioru Wężownika, w środę wcześnie rano wschodzi nieco ponad 1 h przed Słońcem, już jako wąski, 12-procentowy sierp w granicach gwiazdozbioru Strzelca. W kolejnych dniach dochodzi do 3 koniunkcji Księżyca z jasnymi planetami, niestety żadna z nich nie będzie dostępna dla obserwacji. W środę, cieniutki już, 7% księżycowy sierp zbliży się pod horyzontem z Wenus, w czwartek rano dwukrotnie jeszcze cieńszy sierp Księżyca spotka się z Marsem, zaś około północy z piątku na sobotę, już tylko dwuprocentowy tuż przed nowiem – Księżyc znajdzie się w koniunkcji z Merkurym. Ostatnią będzie koniunkcja Księżyca ze Słońcem, czyli jego nów, tuż przed północą z piątku na sobotę. Kolejne czekają nas w przyszłym tygodniu.
Jak wynika choćby z wymienionej tu listy planet, zarówno na wieczornym niebie, krótko po zachodzie Słońca, jak również porannym pod koniec nocy, są pewne szanse dostrzeżenia planet na naszym niebie. A nierozświetlający również zbytnio nieba Księżyc pozwala dostrzec nie tylko te najjaśniejsze gwiazdy nocnego nieba.
W środku tygodnia krótko po zmierzchu, ponad zachodnim horyzontem, w jednym ciągu odnajdziemy kolejno: wznoszącego się na około 10° Saturna, 3-krotnie wyżej Wenus, blisko 40° nad horyzontem Marsa oraz górującego krótko przed 19:00 Urana, pomiędzy Orionem a Woźnicą. Po prawie 2,5 h po zachodzie Urana, gdy nieba nie zdobi żadna z planet, na południowym wschodzie pojawia się kolejny łańcuch planet, zapoczątkowany przez Jowisza kończący się wschodzącymi krótko przed świtem: kolejno Merkurym i Neptunem w konstelacji Wodnika.
Po niewiele różniącym się od tego sprzed tygodnia rozkładzie planet, pora na zagadkową część naszego spotkania. Na początek podsumujmy cykl styczniowych zagadek. Na w sumie 4 zagadki otrzymaliśmy 75, w ogromnej większości poprawnych odpowiedzi. Byli to, w kolejności alfabetycznej imion: Adam z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śląskiej, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Henryk z Bytomia, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Marek z Woźnik, Piotr z Krzanowic, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa i Gliwic, Wiesław z Zawiercia, Wojciech z Żywca i Zygmunt z Brennej. Spośród autorów kompletu 4 poprawnych odpowiedzi
kolejny dyplom honorowego Gwiaździarza Miesiąca Stycznia, przyznany został Panu Bogdanowi z Brennej. Gratulujemy!
W pytaniu sprzed tygodnia zadaniem Państwa było podać, które spośród planet karłowatych były przez kilkadziesiąt lat – jedna w pierwszej połowie XIX wieku, druga na przełomie XX i XXI wieku, uważane za główne planety Układu Słonecznego. W utworzonej w sierpniu 2006 roku, nowej grupie 5 w sumie obiektów Układu Słonecznego, które zostały określone jako planety karłowate, tylko dwa były wcześniej również uznawane jako planety, To odkryty z początkiem XIX wieku (1) Ceres, przez blisko pół wieku uznawany za planetę oraz odkryty w 1930 roku, jako planeta Pluton, obecnie jako planeta karłowata oznaczany (134340) Pluton.
A oto dzisiejsza zagadka: Do tzw. drobnych ciał Układu Planetarnego zaliczamy m.in. meteory i meteoryty. Proszę podać, jaka jest podstawowa różnica pomiędzy meteorem a meteorytem.
Odpowiedzi prosimy przesyłać do czwartku 8 lutego na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.
Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki.
Proponujemy również zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca.
Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger.
Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia
Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl
