Na naszej stronie używamy znaczników internetowych takich jak pliki cookie w celu personalizowania treści i reklam oraz analizowania ruchu na stronach. W ten sposób technologię tę wykorzystują nasi Zaufani Partnerzy, którzy chcą dopasowywać reklamy do Twoich preferencji. Cookies to dane informatyczne zapisywane w plikach i przechowywane na Twoim urządzeniu końcowym (tj. twój komputer, tablet, smartphone itp.), które przeglądarka wysyła do serwera przy każdorazowym wejściu na stronę z tego urządzenia. Szczegółową informację na temat plików cookie i ich funkcjonowania znajdziesz pod tym linkiem. Pod tym linkiem znajdziesz także informację o tym jak zmienić ustawienia przeglądarki, aby ograniczyć lub wyłączyć funkcjonowanie plików cookies itp. oraz jak usunąć takie pliki z Twojego urządzenia. Rozumiem
Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki.
Proponujemy również zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca.
Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger.
W minioną środę astronomiczna wiosna minęła swój półmetek, a wciąż jeszcze nie doczekaliśmy się prawdziwie wiosennej pogody. W tym tygodniu w kalendarzu mamy trzech Zimnych Ogrodników: Pankracego, Serwacego i Bonifacego, a zaraz po nich, w sobotę tradycyjnie Zimną Zośkę. Jednak według prognoz, ten związany z występującą niemal co roku właśnie w połowie maja zmianą cyrkulacji powietrza nad Europą, kilkudniowy okres znacznego ochłodzenia, tym razem nie powinien dać się zbytnio we znaki, a miejmy nadzieję, że druga połowa maja obdarzy nas już zdecydowanie bardziej wiosenno-letnią aurą i że doczekamy się wreszcie ciepłych i pogodnych dni i nocy.
Do przypadającego w tym roku 21 czerwca rano letniego przesilenia, pozostało jeszcze prawie 1,5 miesiąca. W tym czasie, choć z tygodnia na tydzień coraz wolniej, nadal przybywać będzie dnia, a ubywać nocy. W Katowicach, w niedzielę 9 maja, od wschodu o godz. 5.06 do zachodu o 20.16, Słońce wędruje ponad horyzontem 15 h 10 min, w sobotę 15 maja od 4.57 do 20.24, już 15 h 29 min, o kolejne 19 min dłużej. Przez cały ten tydzień górując o godz. 12.40, Słońce zwiększa wysokość łuku zakreślanego na naszym niebie o 1,5°, z 57,2° do 58,7°, a więc już tylko o 4,5° niżej niż w pierwszym dniu lata. Oczywistym skutkiem tego jest skracanie nocy, zwłaszcza najciemniejszej ich części, czyli nocy astronomicznej, gdy Słońce kryje się co najmniej 18° pod horyzontem. Na szerokości geograficznej Katowic w ciągu tego tygodnia noc astronomiczna skurczy się o 40 min, do 3 h, ale na północnych krańcach Polski już z końcem tygodnia rozpoczyna się 2,5-miesięczny okres nie całkiem ciemnych, szarych nocy, który u nas nastanie dopiero w pierwszych dniach czerwca i potrwa do połowy lipca.
Jeśli tylko na przeszkodzie nie stanie zachmurzenie, ten tydzień powinien jeszcze sprzyjać obserwacjom nieba i to nie tylko tych najjaśniejszych, ale i słabszych obiektów, czego nie powinien utrudniać blask Księżyca, we wtorek wieczorem osiągającego nów. Nocą z soboty na niedzielę, z oświetloną już tylko w 6,5% tarczą, Księżyc w gwiazdozbiorze Ryb wschodzi dopiero o świcie. W końcu tygodnia, już 4 doby po nowiu błyszczący 14% swej tarczy w centrum Bliźniąt, zachodzi kwadrans po północy. W tym czasie mija na niebie 3 kolejne planety. Nie ma raczej szans na dostrzeżenie zbliżenia Księżyca z Uranem nocą 10/11 maja, zaledwie 20 h przed nowiem. Dokładnie 2 doby później, nocą 12/13 maja, 28 h po nowiu bardzo jeszcze wąski sierp Księżyca zbliży się na 1,5° do Wenus, co dzięki dużej jasności obu obiektów mamy szansę dostrzec tuż nad zachodnim horyzontem w środę o zmierzchu. Dobę później, w czwartek tuż po zmierzchu cywilnym, znacznie już wyraźniejszy księżycowy sierp zbliży się na naszym niebie na 2,5° do wciąż jeszcze dość jasnego Merkurego, co na pogodnym niebie powinniśmy bez trudu dostrzec również nisko w zachodniej stronie nieba pod koniec cywilnego zmierzchu. Ostatnia z rozpoczętej w minionym tygodniu serii koniunkcji, czeka nas dopiero w przyszłą niedzielę rano, gdy 17% już Księżyc zbliży się na niespełna 2/3° do Marsa.
Wieczorne niebo tydzień po półmetku wiosny znacznie już różni się od tego choćby sprzed miesiąca. Pod koniec zmierzchu cywilnego nie zobaczymy już w całości, skrytego w 1/3 pod południowo-zachodnim horyzontem Zimowego Sześciokąta. Pod horyzontem są już wtedy Syriusz z Wielkiego Psa i Rigel z Oriona. Tuż ponad horyzontem błyszczy jeszcze najjaśniejszy w Byku Aldebaran, na 25° wznosi się jeszcze Procjon z Małego Psa, a na 40° Bliźnięta Kastor i Polluks. Wprawdzie nieco niżej, 30° nad horyzont wznosi się najjaśniejsza w konstelacji Woźnicy Kapella, ale to jedyny wierzchołek Zimowego Sześciokąta, który nigdy nie zachodzi, obecnie około 2,5 h po północy zbliżający się na 6° do północnego horyzontu. Wracając do obrazu nieba krótko po zmierzchu, z którego powoli znikają gwiezdne symbole zimy, ponad południowym horyzontem podziwiać możemy wznoszący się najwyżej z początkiem nocy Trójkąt Wiosenny. Na 54° wznosi się właśnie górująca Denebola, najdalej na wschód wysunięta, druga pod względem jasności gwiazda Lwa, nieco niżej już, niemal na południowym zachodzie, najjaśniejsza gwiazda tej konstelacji, biały Regulus. Drugi wierzchołek Trójkąta, błękitna Spika, albo Kłos Panny, wznosi się na 24° ponad południowo-wschodni horyzont, zaś niemal dwukrotnie wyżej błyszczy najjaśniejszy i najwyższy wierzchołek Trójkąta, pomarańczowa Gwiazda Wiosenna, czyli Arktur z gwiazdozbioru Wolarza. Do mniej wyrazistych konstelacji tego rejonu nieba należą, związane z Wolarzem Psy Gończe i sąsiadujący z nimi od południa Warkocz Bereniki, a także Mały Lew usytuowany jakby na grzbiecie tego głównego Lwa. Poniżej Wiosennego Trójkąta w całości prezentuje się tuż po zmierzchu najdłuższy z wszystkich, rozciągający się na ponad 100° gwiazdozbiór Hydry, z łbem 35° ponad południowo-zachodnim horyzontem i wynurzającym się właśnie spod południowo-wschodniego horyzontu końcem jej wężowatego cielska. Na grzbiecie swym Hydra dźwiga 3 drobne gwiazdozbiory: mniej wyraziste Sekstant i Puchar oraz znacznie jaśniejszego Kruka. W kolejnych naszych spotkaniach przyjrzymy się bliżej każdemu z tych wiosennych gwiazdozbiorów, teraz bowiem pora na zagadkową część naszego spotkania. Przed tygodniem pytaliśmy Państwa, jak długo trwa doba na Czerwonej Planecie, czyli Marsie.
Ponieważ w pytaniu nie było sprecyzowane, czy chodzi o dobę gwiazdową, równą okresowi obrotu planety, czy też o dobę słoneczną wyznaczaną jako czas pomiędzy kolejnymi górowaniami Słońca, jako poprawne uznane były odpowiedzi zawierające długość jednej lub drugiej doby, choć często podawali Państwo obydwie wartości. Warto zauważyć, że zarówno trwająca 24 h 37 min i 22 s
marsjańska doba gwiazdowa, jak i nieznacznie dłuższa doba słoneczna: 24 h 39 min 35 s, są niewiele, o niespełna 3% dłuższe od ziemskich.
A oto kolejna zagadka, dotycząca również Marsa. Wokół Czerwonej Planety krążą, odkryte w 1877 roku, dwa niewielkie księżyce: Fobos i Deimos. Proszę podać okresy obiegu Marsa przez każdy z tych satelitów.
Odpowiedzi prosimy przesyłać jak zwykle na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 13 maja. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.
Według prognoz synoptyków, przed nami ostatni już tydzień kapryśnej wiosny, pod koniec którego możemy spodziewać się wreszcie na dłużej prawdziwie wiosennej, a nawet letniej pogody.
Choć wiosenna pogoda nadal miesza się z jesienną czy wręcz zimową, wciąż liczymy na to, że niedługo zapanuje już naprawdę wiosenna aura. Astronomiczne wyznaczniki tej pory roku pozostają jednak niezmienne.
Chociaż to już pierwszy w pełni wiosenny miesiąc, w ciągu najbliższych 7 dni kwiecień-plecień zamierza serwować nam pogodę wszystkich 4 pór roku: od z początku wiosenno-letnich, poprzez niemal zimowe dni i noce w połowie tygodnia, po jesienną, deszczową jego końcówkę.
Rozpoczął się kwiecień, pierwszy w pełni wiosenny miesiąc roku i, zgodnie z popularnym wierszykiem, już od pierwszych dni spełnia się jako kwiecień-plecień, serwując nam to niemal letnią, to znów jesienną, czy prawie zimową pogodę.
Po wręcz wiosennym pod względem pogody ostatnim tygodniu lutego, w pierwszym tygodniu marca powracają chłodniejsze dni, jednak coraz bliższy koniec astronomicznej zimy daje nadzieję na powrót cieplejszych i pogodnych dni i nocy, jak na tradycyjne przedwiośnie przystało.
Chociaż ten słoneczny i wyraźnie cieplejszy od poprzednich tydzień może nastrajać optymistycznie, to jednak od wiosny, przynajmniej tej astronomicznej, dzieli nas jeszcze kilka tygodni.
Za nami już ponad połowa zimy: nocą z minionej środy na czwartek tegoroczna zima osiągnęła półmetek i teraz od wiosennej równonocy dzieli nas mniej czasu niż od zimowego przesilenia. Jak na luty przystało, pogodę mamy jednak w tym tygodniu bardziej zimową niż wiosenną i więcej pochmurnego niż czystego nieba.
Za nami 1/3 tegorocznej astronomicznej zimy: we worek 19 stycznia wieczorem Słońce wstępuje w znak Wodnika, drugi zimowy znak zodiaku, położony na granicy gwiazdozbiorów Strzelca i Koziorożca.
Za nami już dwa świąteczne tygodnie i od połowy minionego tygodnia trwa coroczny okres karnawału, na Ziemi mniej roztańczony wskutek pandemii, ale na niebie już w całej okazałości, głównie dzięki planetarnym pląsom.
W tym już w pełni noworocznym czasie, podobnie jak przed tygodniem niewiele jest szczególnie efektownych wydarzeń astronomicznych, mamy więc więcej czasu na kontynuację zapowiedzi tego, co nas czeka w całym 2021 roku.
U progu Nowego Roku 2021, przyjrzyjmy się bliżej nie tylko wydarzeniom najbliższego tygodnia, ale dokonamy, choćby pobieżnego, przeglądu tego, co nas czeka na niebie przez najbliższe 12 miesięcy.
To już teraz, wraz z osiągnięciem przez Słońce w poniedziałek o godz. 11.02, najdalej na południe wysuniętego krańca ekliptyki, czyli punktu Koziorożca, na północnej półkuli Ziemi następuje zimowe przesilenie, skutkujące najdłuższą w całym roku nocą i najkrótszym dniem.
Tylko patrzeć, jak wraz z osiągnięciem przez Słońce najdalej na południe wysuniętego krańca ekliptyki, czyli punktu Koziorożca, na północnej półkuli Ziemi nastąpi zimowe przesilenie, skutkujące najdłuższą w całym roku nocą i najkrótszym dniem.
Z końcem tego tygodnia, w sobotę 21 listopada wieczorem Słońce wkracza w znak Strzelca, ostatni, trzeci jesienny znak zodiaku. To jeden z dwóch, obok znaku Koziorożca, najdalej na południe wysuniętych odcinków ekliptyki, czyli pozornej rocznej trasy Słońca na tle gwiazd.
W miniony piątek, niemal w środku dnia, minęło 45 dni od jesiennej równonocy, czyli początku astronomicznej jesieni, a więc teraz bliżej nam już do zimy niż zakończonego 1,5 miesiąca temu lata.
W ciągu minionego tygodnia zapewne zdążyliśmy już przyzwyczaić się nie tylko do wcześniejszych o godzinę, choć i tak z każdym kolejnym dniem nieco późniejszych wschodów Słońca, ale także pogodzić z wcześniejszymi o godzinę, na dodatek z dnia na dzień jeszcze o kolejne 2 min szybciej następującymi zachodami Słońca.
Jesienna pogoda okazała się całkiem dla nas życzliwa w drugiej połowie minionego tygodnia i według przewidywań synoptyków niewiele ma jej ustępować aura kolejnych 7 dni.
Ani się obejrzeliśmy, a tu już nocą z czwartku na piątek Słońce opuszcza znak Wagi, wkraczając w Skorpiona, drugi jesienny znak zodiaku. A to świadczy, że 1/3 tegorocznej astronomicznej jesieni już w zasadzie za nami.
Przed nami tydzień raczej deszczowej i chłodnej, a więc typowo jesiennej pogody. Choć więc noce stają się coraz dłuższe, niewiele może być tym razem okazji do obserwacji nocnego nieba.
