Na naszej stronie używamy znaczników internetowych takich jak pliki cookie w celu personalizowania treści i reklam oraz analizowania ruchu na stronach. W ten sposób technologię tę wykorzystują nasi Zaufani Partnerzy, którzy chcą dopasowywać reklamy do Twoich preferencji. Cookies to dane informatyczne zapisywane w plikach i przechowywane na Twoim urządzeniu końcowym (tj. twój komputer, tablet, smartphone itp.), które przeglądarka wysyła do serwera przy każdorazowym wejściu na stronę z tego urządzenia. Szczegółową informację na temat plików cookie i ich funkcjonowania znajdziesz pod tym linkiem. Pod tym linkiem znajdziesz także informację o tym jak zmienić ustawienia przeglądarki, aby ograniczyć lub wyłączyć funkcjonowanie plików cookies itp. oraz jak usunąć takie pliki z Twojego urządzenia. Rozumiem
Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki.
Proponujemy również zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca.
Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger.
Przed nami ostatnie 3 tygodnie tegorocznej jesieni, coraz bliżej zimowe przesilenie, czyli początek astronomicznej zimy, która nastanie rankiem 22 grudnia wraz z wkroczeniem Słońca w punkt Koziorożca.
Na początek po raz kolejny sprawdźmy, jak wiele zmieniło się przez tydzień w długości dnia i nocy i jak dalece sytuacja ta różni się jeszcze od tej ekstremalnej, za 3 tygodnie. W Katowicach, w niedzielę 1 grudnia, od wschodu Słońca o godz. 7.21 do zachodu o 15.44 dzień trwa jeszcze 8 h 23 min, w sobotę 7 stycznia będzie to o kolejne 11 min krócej, od 7.29 do 15.41, czyli 8 h 12 min, ale będzie to dzień dłuższy jeszcze o 10 min od tego najkrótszego w roku. To skutek coraz niższego łuku zakreślanego na niebie za dnia przez Słońce, rozpoczynające i kończące swą dzienną wędrówkę z dala od kardynalnych punktów horyzontu wskazujących kierunki świata, już teraz ponad 50° na południe od punktów wschodu E i zachodu W. W środku dnia, w prawdziwe południe, z dnia na dzień Słońce obniża o prawie 1° wysokość swego górowania, w tym tygodniu z 18,0° na 17,2° ponad naszym horyzontem, a to już o niespełna stopień wyżej niż w pierwszym dniu zimy. Jak widać, w zasadzie wszystko jest już niemal po zimowemu. Również prognozy pogody na ten tydzień są zdecydowanie bardziej już zimowe niż jesienne, zwłaszcza jeśli chodzi o temperatury, ale słońca za dnia i bezchmurnego nieba nocą też nie powinno zabraknąć.
W przeciwieństwie do minionego tygodnia, teraz wieczorami towarzyszyć nam będzie stopniowo rosnący i coraz później zachodzący Księżyc. W niedzielę świecący dopiero 1/4 swej tarczy i zachodzący o 20.20, po pierwszej kwadrze we wtorek rano, w przyszłą sobotę już 80-procentowy gościć będzie na niebie niemal do 3. w nocy. W tym czasie nasz naturalny satelita ma do przebycia na tle gwiazd trasę od centrum konstelacji Koziorożca, przez Wodnika, aż do jesiennego Wieloryba, w czwartek i sobotę dwukrotnie zahaczając o gwiazdozbiór Ryb. Na tym odcinku brak jasnych planet, Jednak we wtorek, 2 h po zmierzchu, jeśli dysponujemy przynajmniej amatorskim teleskopem, mamy pewne szanse, by zaobserwować koniunkcję świecącego nieco ponad połową swej tarczy Księżyca z, niestety najciemniejszą z planet, Neptunem, którego zaledwie 4,5° od krawędzi księżycowej tarczy niełatwo będzie dostrzec w jej blasku. Niewiele łatwiej będzie 5 dni później, w przyszłą niedzielę, dostrzec spotkanie Księżyca z Uranem, wprawdzie prawie 8-krotnie jaśniejszym od Neptuna, ale przy prawie 4-krotnie silniejszym już blasku Księżyca.
Jasne planety od dłuższego już czasu spotkać możemy jedynie w pierwszych, jak i ostatnich godzinach nocy. Wieczorami coraz szybciej znikają z nieba dwa planetarne olbrzymy, Jowisz i Saturn, jednocześnie coraz bardziej zbliżające się do siebie. W połowie listopada Jowisz dołączył do goszczącego od ponad 2 lat w gwiazdozbiorze Strzelca Saturna. Tydzień później do Strzelca wkroczyła również 6-krotnie przewyższająca blaskiem Jowisza i 11× jaśniejsza od Saturna, najjaśniejsza z wszystkich planet Wenus. W środku tego tygodnia Wenus błyszczy na niebie niemal dokładnie pomiędzy Jowiszem a Saturnem. Jowisz zachodzi już 0,5 h po zmierzchu, 0,5 h po Jowiszu pod horyzontem znika Wenus, a Saturn jeszcze 3 kwadranse później. Mamy więc w tym tygodniu rzadką okazję obserwacji tych 3 jasnych planet, krótko po zmierzchu błyszczących nisko ponad południowo-zachodnim horyzontem. Pozostałe 2 jasne planety goszczą na porannym niebie. Z każdym kolejnym dniem nieznacznie wydłuża się czas widoczności Marsa, nadal są również szanse dostrzeżenia Merkurego, 8-krotnie jaśniejszego od Marsa. Mars wschodzi 2 h i kwadrans przed świtem, Merkury 1 h później, ale wciąż jeszcze ponad godzinę przed świtem.
A co zmieniło się w gwiezdnym wystroju prawie już zimowego nieba? Wieczorami wciąż z tygodnia na tydzień zmiany nie są zbyt wielkie, jednak coraz wcześniej następuje już zmiana warty pomiędzy letnimi a jesiennymi konstelacjami. Krótko po zmierzchu gwiazdozbiory letnie wraz z okazałym Letnim Trójkątem wciąż są wysoko na niebie, ale już nieco na zachód od południka niebieskiego. Ostatnia gwiazda Trójkąta, Deneb z konstelacji Łabędzia góruje krótko przed zachodem Słońca. Wysoko w południowej stronie nieba są też gwiazdy Jesiennego Kwadratu, który najwyżej wznosi się już 2 h po zmierzchu. Na porannym niebie zmiany są od kilku miesięcy najszybsze w roku. Krótko przed świtem najwyżej wznosi się gwiezdny symbol jakże odległej jeszcze pory roku, Trójkąt Wiosenny, a nad północno-wschodnim horyzontem wysoko błyszczą już Wega i Deneb, najwyższe wierzchołki Trójkąta Letniego, który w całości wychyla się spod horyzontu na razie 0,5 h po wschodzie Słońca.
Pora na zagadkową część naszego spotkania. Przed tygodniem pytaliśmy o zakres zmian jasności Merkurego na naszym niebie. Jest on największy pośród wszystkich planet: od prawie –2,5 mag podczas największego blasku, gdy jest blisko górnej koniunkcji ze Słońcem, do nawet ponad 7 mag podczas dolnych koniunkcji bliskich tarczy Słońca lub wręcz tranzytu, gdy jest odwrócony do nas całkowicie nieoświetlona stroną. Przyszedł też czas na podsumowanie wszystkich 4 listopadowych zagadek, na które otrzymaliśmy łącznie 91 odpowiedzi od 29 Słuchaczek i Słuchaczy. Oto oni:
Adam z Tuchomia, Adam z Bielska-Białej, Anna z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Dorota z Żarek-Letniska, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Halina z Bielska-Białej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śl. Bykowiny, Henryk z Pielgrzymowic, Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Jacek z Andrychowa, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Krystyna z Jaworzna, Marek z Woźnik, Mariusz z Reńskiej Wsi, Paweł z Kościana, Piotr z Krzanowic, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stanisław z Mysłowic, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław, Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Zygmunt z Brennej.
Honorowy tytuł Gwiaździarza Miesiąca przypadł tym razem p. Zygmuntowi z Brennej. Gratulacje! Czas na dzisiejszą zagadkę. W przyszłym roku obserwować będziemy, trwające już od dawna stopniowe zbliżanie się na niebie Jowisza i Saturna, którego zwieńczeniem będzie, zbiegająca się w czasie z początkiem przyszłorocznej zimy, szczególnie efektowna koniunkcja obu planet, podczas której zbliżą się na zaledwie 0,1° do siebie. Tym samym często te 2 największe planety-olbrzymy będą również tematem naszych cotygodniowych astronomicznych zagadek, czego zapowiedzą może być już dzisiejsze, wymagające dość prostego rachunku pytanie: jaki dystans, wyrażony w stopniach, pokonuje średnio na tle gwiazd w ciągu roku Jowisz, a jaki Saturn? Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do środy 5 grudnia włącznie. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni za tydzień.
Gwiaździarnia Pana Jana 17–23.11.2019. Według synoptyków, ma to być niezbyt zimny tydzień, pogodniejszy od poprzedniego, a więc z częściowo przynajmniej słonecznymi dniami i bezchmurnymi nocami, co powinno sprzyjać obserwacjom czekających nas w tym okresie astronomicznych wydarzeń.
Przed nami niezbyt zimny, trochę deszczowy, trochę słoneczny, a więc typowo jesienny tydzień, podczas którego, miejmy nadzieję, że nie zabraknie również nocnych godzin z bezchmurnym niebem.
Nie ma co ukrywać, złota polska jesień, lub jak kto woli, babie lato – już chyba za nami. Możnaby powiedzieć, że już tradycyjnie, wraz z początkiem listopada pogoda zaczyna bardziej przypominać zimową niż jesienną.
Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami, przez ponad tydzień pięknej i ciepłej pogody było nam dane cieszyć się wspaniałymi dniami i nocami tradycyjnej złotej polskiej jesieni.
Przed nami tydzień prawdziwie złotej polskiej jesieni, ze słonecznymi dniami i umiarkowanie zachmurzonym nocnym niebem, nie powinno więc zabraknąć okazji do przyglądania się jesiennemu niebu.
Miejmy nadzieję, że sprawdzą się prognozy pogody na ten tydzień i oprócz przelotnych opadów nie zabraknie również, zarówno dniem jak i nocą, pogodnego nieba i przyjemnych temperatur.
Pierwszy tydzień astronomicznej jesieni przynosi pewne ocieplenie, choć w jego drugiej połowie przewidziana jest kolejna seria typowo jesiennych opadów.
