Na naszej stronie używamy znaczników internetowych takich jak pliki cookie w celu personalizowania treści i reklam oraz analizowania ruchu na stronach. W ten sposób technologię tę wykorzystują nasi Zaufani Partnerzy, którzy chcą dopasowywać reklamy do Twoich preferencji. Cookies to dane informatyczne zapisywane w plikach i przechowywane na Twoim urządzeniu końcowym (tj. twój komputer, tablet, smartphone itp.), które przeglądarka wysyła do serwera przy każdorazowym wejściu na stronę z tego urządzenia. Szczegółową informację na temat plików cookie i ich funkcjonowania znajdziesz pod tym linkiem. Pod tym linkiem znajdziesz także informację o tym jak zmienić ustawienia przeglądarki, aby ograniczyć lub wyłączyć funkcjonowanie plików cookies itp. oraz jak usunąć takie pliki z Twojego urządzenia. Rozumiem
Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki.
Proponujemy również zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca.
Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger.
Chociaż ten słoneczny i wyraźnie cieplejszy od poprzednich tydzień może nastrajać optymistycznie, to jednak od wiosny, przynajmniej tej astronomicznej, dzieli nas jeszcze kilka tygodni.
Tegoroczna wiosenna równonoc przypada 20 marca, gdy o godz. 10.37, czasu jeszcze zimowego, Słońce wkroczy w znak Barana. Dnia przybywa już w niemal największym tempie. W Katowicach niedzielny dzień, od wschodu Słońca o 6.44 do zachodu o 17.12, trwa już 10 h 28 min, w sobotę 27 lutego od 6.32 do 17.22 potrwa o kolejne 22 min dłużej. W prawdziwe południe, które w tym czasie przypada 3 min przed godz. 12.00, wysokość górowania Słońca zwiększa się o 2,2°, z 29,4° w niedzielę do 31,6° w sobotę i to będzie dokładnie 2-krotnie niżej niż podczas czerwcowego letniego przesilenia, gdy łuk dziennej wędrówki Słońca po naszym niebie wzniesie się na 63,2°.
Wszystkie planety, z wyjątkiem Marsa i Urana, skupiły się na niebie w dość bliskim sąsiedztwie Słońca. W środku tygodnia, odległe od 20° do 28° na zachód od Słońca, zgrupowały się w centrum gwiazdozbioru Koziorożca, wschodzące zaledwie 40–60 minut przed Słońcem, kolejno Jowisz, Merkury i Saturn. Goszcząca już w Wodniku, 7,5° na zachód od Słońca Wenus wschodzi zaledwie 5 min przed Słońcem. Nie lepsza jest sytuacja Neptuna, na pograniczu konstelacji Wodnika i Ryb, odległego 7,5° na wschód od Słońca, zachodzącego wprawdzie 70 min po Słońcu, jednak niełatwego do zaobserwowania na nie do końca jeszcze czarnym wtedy niebie. Uran, niemal w centrum Barana, na razie zachodzi około godz. 23.00, godzinę później znika z nieba bohater ostatnich dni, Mars na granicy Barana i Byka.
Od październikowej opozycji Marsa minęły już blisko 4,5 miesiąca. W tym czasie Czerwona Planeta zdążyła oddalić się od nas o 6 mln km, wskutek czego 22,5-krotnie zmalała jej jasność. Choć nie była to wyjątkowo bliska Ziemi tzw. wielka opozycja Marsa, to właśnie to zbliżenie wykorzystano, by w kierunku jednego z dwóch najbliższych nam planetarnych sąsiadów wysłać aż trzy sondy. Jako pierwsza, 19 lipca ubiegłego roku wystartowała marsjańska sonda Al Amal Zjednoczonych Emiratów Arabskich, 23 lipca wysłano chińską sondę Tianwen 1, a 30 lipca nastąpił start amerykańskiej sondy Mars 2020. Wszystkie one niemal równocześnie 9 lub 10 lutego znalazły się na orbicie wokół Marsa. W ubiegły piątek wieczorem z sondy Mars 2020, powodzeniem zakończyło się lądowanie marsjańskiego łazika na powierzchni planety. Również z sondy Tianwen, w kwietniu albo maju opuszczony zostanie lądownik z łazikiem. Historia lotów kosmicznych w kierunku Marsa liczy już ponad pół wieku. 14 lipca 1965 w pobliżu Marsa przeleciała amerykańska sonda Mariner 4. Pierwsze pomyślne lądowanie na powierzchni Marsa, radzieckiej sondy Mars 3, miało miejsce 2 grudnia 1971 roku, jednak sama misja zakończyła się utratą połączenia z sondą w 15 s po lądowaniu. W 1976 roku, pierwsze w pełni udane lądowania na Marsie dwóch amerykańskich sond Viking 1 i Viking 2, zaowocowało odpowiednio 6- i 3-letnim ich funkcjonowaniem na powierzchni Czerwonej Planety.
Niewiele dłuższa jest historia eksploracji Księżyca, naszego najbliższego kosmicznego sąsiada. Pierwszego udanego lądowania na powierzchni naturalnego satelity Ziemi, dokonała w 1966 roku radziecka sonda Łuna 9, a 3 lata później, 21 lipca 1969 roku, Neil Armstrong, dowódca misji Apollo 11, jako pierwszy Ziemianin postawił stopę na powierzchni Księżyca. Z całą pewnością nie tak szybko spodziewać się możemy pierwszej wyprawy ludzi na powierzchnię Marsa. Skoro jednak powróciliśmy już do znacznie nam bliższego Księżyca, prześledźmy jego wędrówkę po niebie w tym tygodniu. Od minionego piątku do przyszłej soboty, księżycowa tarcza przekształci się z połówki koła podczas pierwszej kwadry do pełni. W tym tygodniu nasz naturalny satelita przewędruje na tle zimowych i wiosennych konstelacji, od rogów Byka, przez Bliźnięta i Raka, do wschodnich rejonów konstelacji Lwa, nie spotykając w tym czasie na swej drodze żadnej planety. Tak będzie przez ponad 2 tygodnie, do nocy 9/10 marca, gdy spotkaniem z Saturnem rozpocznie kolejną serię koniunkcji z planetami.
Licząc w tym tygodniu nie tylko na sporo Słońca za dnia, ale również na choć częściowo bezchmurne nocne niebo, przyjrzyjmy się kolejny raz gwiezdnemu wystrojowi nocnego nieba w ostatnim tygodniu lutego. W niedzielę żegnamy Słońce niespełna kwadrans po 17.00, po upływie nieco ponad 0,5 h, gdy z końcem zmierzchu cywilnego Słońce jest już 6° pod horyzontem, na niemal całej powierzchni, z wyjątkiem obszarów tuż ponad zachodnim horyzontem, niebo jest wystarczające ciemne by dostrzec jaśniejsze gwiazdy. Sporą przeszkodą jest górujący o zachodzie Słońca, oświetlony już w 68% Księżyc, błyszczący z wysokości prawie 60°, w samym centrum Zimowego Sześciokąta, jednak nie jest on w stanie całkowicie przytłumić blasku skrzących się wokół niego najjaśniejszych gwiazd zimowych konstelacji Byka, Woźnicy, Bliźniąt, Małego i Wielkiego Psa oraz Oriona. Z końcem tygodnia, w sobotni wieczór również tuż po zmierzchu, sytuacja będzie znacznie dogodniejsza dla obserwacji, bo wprawdzie już w pełni, to jednak Księżyc w Lwie dopiero wznosić się będzie na kilka stopni ponad wschodni horyzont, nie zagrażając jeszcze swym światłem gwiazdom południowej części nieba, których położenie względem horyzontu w ciągu tygodniu uległo niewielkiej zmianie. Bez trudu powinniśmy się więc dopatrzeć geometrycznych figur pośród gwiazd zimowych konstelacji.
Zazwyczaj wypatrujemy gwiazd Zimowego Sześciokąta, obejmującego niemal wszystkie konstelacje zimowe. Można jednak tu dopatrzeć się, nawet bardziej wyrazistego, niemal równobocznego Zimowego Trójkąta, wytyczonego przez najjaśniejszego w Małym Psie Procjona, drugą co do jasności gwiazdę Oriona, Betelgezę oraz najjaśniejszą gwiazdę całego nocnego nieba, Syriusza z Wielkiego Psa. O te trzy gwiazdy pytaliśmy w naszej zagadce sprzed tygodnia. Ale można się tu również dopatrzeć jeszcze jednego, równoramiennego trójkąta jasnych gwiazd, wytyczonego przez Kapellę z Woźnicy, Procjona z Małego Psa i Regulusa z Byka.
Dzisiejszą zagadką jeszcze raz nawiążemy do Czerwonej Planety. Oto pytanie: w jakich granicach waha się temperatura pomiędzy nocą i dniem na powierzchni Mars? Odpowiedzi prosimy przesyłać jak zwykle na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 25 lutego. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.
Za nami już ponad połowa zimy: nocą z minionej środy na czwartek tegoroczna zima osiągnęła półmetek i teraz od wiosennej równonocy dzieli nas mniej czasu niż od zimowego przesilenia. Jak na luty przystało, pogodę mamy jednak w tym tygodniu bardziej zimową niż wiosenną i więcej pochmurnego niż czystego nieba.
Za nami 1/3 tegorocznej astronomicznej zimy: we worek 19 stycznia wieczorem Słońce wstępuje w znak Wodnika, drugi zimowy znak zodiaku, położony na granicy gwiazdozbiorów Strzelca i Koziorożca.
Za nami już dwa świąteczne tygodnie i od połowy minionego tygodnia trwa coroczny okres karnawału, na Ziemi mniej roztańczony wskutek pandemii, ale na niebie już w całej okazałości, głównie dzięki planetarnym pląsom.
W tym już w pełni noworocznym czasie, podobnie jak przed tygodniem niewiele jest szczególnie efektownych wydarzeń astronomicznych, mamy więc więcej czasu na kontynuację zapowiedzi tego, co nas czeka w całym 2021 roku.
U progu Nowego Roku 2021, przyjrzyjmy się bliżej nie tylko wydarzeniom najbliższego tygodnia, ale dokonamy, choćby pobieżnego, przeglądu tego, co nas czeka na niebie przez najbliższe 12 miesięcy.
To już teraz, wraz z osiągnięciem przez Słońce w poniedziałek o godz. 11.02, najdalej na południe wysuniętego krańca ekliptyki, czyli punktu Koziorożca, na północnej półkuli Ziemi następuje zimowe przesilenie, skutkujące najdłuższą w całym roku nocą i najkrótszym dniem.
Tylko patrzeć, jak wraz z osiągnięciem przez Słońce najdalej na południe wysuniętego krańca ekliptyki, czyli punktu Koziorożca, na północnej półkuli Ziemi nastąpi zimowe przesilenie, skutkujące najdłuższą w całym roku nocą i najkrótszym dniem.
Z końcem tego tygodnia, w sobotę 21 listopada wieczorem Słońce wkracza w znak Strzelca, ostatni, trzeci jesienny znak zodiaku. To jeden z dwóch, obok znaku Koziorożca, najdalej na południe wysuniętych odcinków ekliptyki, czyli pozornej rocznej trasy Słońca na tle gwiazd.
W miniony piątek, niemal w środku dnia, minęło 45 dni od jesiennej równonocy, czyli początku astronomicznej jesieni, a więc teraz bliżej nam już do zimy niż zakończonego 1,5 miesiąca temu lata.
W ciągu minionego tygodnia zapewne zdążyliśmy już przyzwyczaić się nie tylko do wcześniejszych o godzinę, choć i tak z każdym kolejnym dniem nieco późniejszych wschodów Słońca, ale także pogodzić z wcześniejszymi o godzinę, na dodatek z dnia na dzień jeszcze o kolejne 2 min szybciej następującymi zachodami Słońca.
Jesienna pogoda okazała się całkiem dla nas życzliwa w drugiej połowie minionego tygodnia i według przewidywań synoptyków niewiele ma jej ustępować aura kolejnych 7 dni.
Ani się obejrzeliśmy, a tu już nocą z czwartku na piątek Słońce opuszcza znak Wagi, wkraczając w Skorpiona, drugi jesienny znak zodiaku. A to świadczy, że 1/3 tegorocznej astronomicznej jesieni już w zasadzie za nami.
Przed nami tydzień raczej deszczowej i chłodnej, a więc typowo jesiennej pogody. Choć więc noce stają się coraz dłuższe, niewiele może być tym razem okazji do obserwacji nocnego nieba.
Według zapowiedzi synoptyków, ten trzeci już jesienny tydzień ma być okresem dość ciepłych, po połowie pogodnych i deszczowych dni. Ale, jak to ostatnio już nieraz bywało, miejmy nadzieję, że i tym razem rzeczywistość okaże się pogodniejsza.
Wraz z jesienną równonocą, na pół roku pożegnaliśmy okres dni dłuższych od nocy, Na razie różnica nie jest wielka, ale około 21 grudnia, daty zimowego przesilenia, w południowej Polsce noce będziemy mieli 2-krotnie dłuższe od dni, na krańcach północnych Polski nawet ponad 2,3 razy dłuższe.
Im bliżej końca astronomicznego lata, tym bardziej kurczy się różnica pomiędzy długością dnia i nocy. Jednocześnie coraz bardziej maleją różnice długości dni i nocy pomiędzy południowymi a północnymi regionami kraju.
Choć przed nami jeszcze ponad 3 tygodnie astronomicznego lata, wrzesień to dla wielu miesiąc kojarzący się już z jesienią. A przecież nawet jeszcze do polowy października zazwyczaj cieszymy się całkiem letnią aurą, tzw. babim latem, gdzie indziej nazywanym indiańskim latem.
Przed nami kolejny upalny tydzień, ale w jego drugiej połowie powrócić mają deszczowe dni. Choć 2/3 tegorocznego lata już za nami, wciąż dominują wysokie temperatury za dnia i umiarkowanie chłodniejsze noce.
Jeśli spełnią się meteorologiczne prognozy, przed nami tydzień pięknej letniej pogody, z dotkliwymi wręcz za dnia upałami i ciepłymi, w miarę bezchmurnymi nocami. Powinny więc być niezłe warunki do obserwacji nocnego nieba i zachodzących na nim zjawisk.
Wygląda na to, że druga połowa tegorocznego astronomicznego lata częściej cieszyć nas będzie prawdziwie letnią pogodą, z pogodnymi i ciepłymi zarówno dniami jak i nocami.
Za nami już pierwsze 5 tygodni tegorocznego astronomicznego lata, no i to klimatyczne lato też w pełni, z prognozowanymi na najbliższe tygodnie prawdziwie letnimi, sięgającymi 30°, temperaturami.
