Czeka nas pogodna i ciepła, prawie letnia pierwsza połowa tygodnia, z przekraczającymi nawet 25°C temperaturami, niestety jednak z mniej atrakcyjną pogodą w drugiej połowie.
Niezależnie od pogody, nadal szybko przybywa długości wiosennych dni i ubywa nocy. W Katowicach, w niedzielę 7 kwietnia, od godz. 6:05 do 19:28 dzień trwa już 13 h 23 min, a w prawdziwe południe, o godz. 12:46 Słońce wznosi się na 46,8° ponad południowy horyzont. W kończącą omawiany tydzień sobotę 13 kwietnia, Słońce wzejdzie o godz. 5:52, by po 13 h 46 min, o godz. 19:38 skryć się pod horyzontem, zaś najwyżej wzniesie się o godz. 12:44, górując 49,1° ponad horyzontem. Tak więc, podobnie jak w kilku minionych tygodniach, również w tym dnia przybędzie u nas w największym w roku tempie, o kolejne 23 min, a o kolejne 2,3° zwiększy się wysokość dziennego łuku Słońca na niebie. To skutek dalszej pozornej wędrówki Słońca coraz wyżej na tle gwiazd, tym razem nieznacznie wolniej niż w ubiegłym tygodniu pokonującego 6,87° ekliptyki w południowych rejonach zodiakalnej konstelacji Ryb, którą opuści pod koniec przyszłego tygodnia.
Liczne atrakcje funduje nam w tym tygodniu Księżyc. Niespełna 2 doby przed nowiem, w niedzielę, w kształcie bardzo już wąskiego niespełna 4-procentowego sierpa, wschodzi zaledwie 22 min przed Słońcem, na pograniczu konstelacji Wodnika i Ryb. Zanim dotrze do Słońca, tego samego dnia przed południem, już tylko 3-procentowy znajdzie się w koniunkcji z Neptunem, a wieczorem, 0,5 h przed perygeum i dobę przed nowiem, podczas bardzo bliskiej koniunkcji, na 50 min zakryje pod horyzontem Wenus. Niemal dokładnie dobę później, w bardzo bliskim sąsiedztwie Słońca następuje nów. Tym razem, podczas jednego z bliższych w roku perygeum, księżycowa tarcza osiąga na niebie kątową średnicę 33,1’, zaledwie o 1,2’, większą niż Słońce.
Podczas gdy u nas panować będzie już noc, na zachodniej półkuli Ziemi można będzie obserwować całkowite zaćmienie Słońca. Pas centralnego zaćmienia przebiega tym razem od Hawajów, przez Meksyk, wschodnią połowę Stanów Zjednoczonych i wschodnie krańce Kanady, niemal do zachodnich krańców Europy i Afryki, o godz. 20:17 naszego czasu, w pobliżu Monterey osiągając maksimum zaćmienia równe 1,0565. Niestety, drugie w tym roku, obrączkowe zaćmienie Słońca 2 października, również obserwować będzie można jedynie z Pacyfiku oraz południowego Chile i Argentyny.
Powróćmy więc na nasze niebo, na którym czekają nas kolejne spotkania kwietniowej serii koniunkcji. Po Neptunie i Wenus, usytuowanych na zachód od Słońca, minąwszy Słońce i poruszając się dalej na wschód, we wtorek wczesnym ranem Księżyc minie Merkurego, by około północy z środy na czwartek, 2 doby po nowiu świecący na powrót 6–7% swej tarczy spotkać się kolejno w koniunkcji z jasnym Jowiszem i słabo świecącym Uranem. Pierwszą z tych koniunkcji mamy dość dużą szansę dostrzec 1,5 h przed północą, wraz z odległą o 4°, praktycznie kończącą już swą widoczność „rogatą kometą” 12P Pons-Brooks. Na tym nie kończy się obecna seria koniunkcji. Kolejną jest wzajemna koniunkcja dwóch planet – Marsa z Saturnem w niespełna 1,5 h przed północą z środy na czwartek. Zbliżenie obu planet o jasności około 1 magnitudo mamy szanse dostrzec krótko po ich wschodzie, tuż przed cywilnym świtem, a więc w czwartek krótko po godz. 5:00.
Jeszcze z innej kategorii jest nocą z czwartku na piątek koniunkcja Merkurego ze Słońcem, bo skutkiem takiego spotkania jest na ogół przynajmniej kilkudniowy brak widoczności takiej planety. W przypadku Merkurego bywa to nawet kilkumiesięczny brak widoczności, jeśli np. po okresie wieczornej (jak tym razem) widoczności, w kolejnym okresie, porannej widoczności, wschodzi on na zbyt krótko, podczas świtu i dostrzec go można dopiero w kolejnym okresie widoczności wieczornej – tym razem będzie to dopiero druga połowa czerwca.
Wracając jeszcze na chwilę do Księżyca, z końcem tego tygodnia osiągając oświetlenie niemal 1/3 swej tarczy, nasz Naturalny Satelita dociera w najwyższe rejony swej wędrówki na tle gwiazd – na granicy zimowych konstelacji Byka i Bliźniąt, podczas górowania wznosząc się nawet na 68° ponad horyzont.
Pora na zagadkową część naszego spotkania w Gwiaździarni. Przed tygodniem pytaliśmy o mającą miejsce 8 kwietnia bardzo bliską koniunkcję Księżyca z najjaśniejszą gwiazdą naszego nieba, prosząc o podanie, z jaką to gwiazdą będzie koniunkcja. Pytanie to, zadane jeszcze w sobotę 30 marca wieczorem, nie miało najmniejszego związku z Prima Aprilis. Kilkoro z Państwa w odpowiedzi podało Syriusza, owszem też najjaśniejszą gwiazdę, ale naszego n o c n e g o nieba, a przecież w pytaniu była mowa o najjaśniejszej gwieździe naszego nieba, a więc również dziennego. I gwiazda, o którą chodziło, to oczywiście Słońce. Przy okazji, w przypadku niepoprawnej odpowiedzi nierzadko pomocą służy Podpowiadacz, dobrze więc po udzieleniu odpowiedzi nie czekać z potwierdzeniem aż do kolejnej audycji, lecz wcześniej sprawdzić, czy nie ma on do niej jakiejś uwagi.
Przyszła również pora na podsumowanie cyklu 5 tym razem zagadek miesiąca marca. Otrzymaliśmy łącznie 98 poprawnych odpowiedzi od 21 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to, w kolejności alfabetycznej imion:
Adam z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śląskiej, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Henryk z Bytomia, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Marek z Woźnik, Mariusz G., Piotr z Krzanowic, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa i Gliwic, Wiesław z Zawiercia, Wojciech z Żywca i Zygmunt z Brennej.
Spośród 14 autorów kompletu poprawnych odpowiedzi, honorowy tytuł Gwiaździarza Miesiąca Marca 2024 roku przypadł Pani Halinie z Rudy Śląskiej. Gratulacje!
A oto dzisiejsza zagadka. Ile jest planet, których koniunkcje z Księżycem możemy obserwować na naszym niebie.
Odpowiedzi prosimy jak zwykle przesyłać, na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl, do czwartku 11 kwietnia. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.
Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki.
Proponujemy również zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca.
Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger.
Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia
Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl
