TRANS
To we współczesnej plastyce jedna z najbardziej oryginalnych i wiarygodnych artystycznie propozycji .
Proces budowania komponentów tego świata śledzę z zainteresowaniem od wielu lat, nieustannie zafascynowany połączeniem rozwiązań stricte malarskich, warsztatowych, z duchowo-emocjonalną motywacją.
ELŻBIETA KURAJ przez krytykę została zaklasyfikowana do nurtu abstrakcyjnego z silnym zaakcentowaniem kolorystycznego rodowodu. Rozpoznanie wydaje mi sie tyle celne i oczywiste, co jednak niepełne. Trudno rzecz jasna nie dostrzec tu rozwiązań bazujących na samoistnej logice (i koniecznościach) w obrębie samej materii.
Układ płaszczyzn, przyciąganie i odpychanie konturu, sposób traktowania faktury to rzeczywiście głębokie wniknięcie w samo sedno owej zdumiewającej gry wiadomych i niewiadomych, gdzie wolność wyboru i żelazna konsekwencja „w jednym stoją domu”.
Trzeba tu także natychmiast wymienić zupełnie niesłychany zmysł konstrukcyjny i wyczulenie na stabilizującą rolę przemyślanego układu barwnych plam. Podobnie kolor. Elżbieta Kuraj od początku swej drogi twórczej przywiązuje duże znaczenie do rozmowy z kolorem, sprawdzania jego delikatnych i brutalnych właściwości, do – last but not least – umożliwiania mu również nagłych niewyspekulowanych erupcji.
W efekcie otrzymujemy jakiś niepowtarzalny znak, pełen finezji , kreacyjnej dezynwoltury, ale i skupionej powagi, która nie pozostawia wątpliwości: obraz jest wynikiem poważnej, duchowo-intelektualnej koncentracji.
Wszystko co napisałem powyżej jest muśnięciem , albo - by zastosować językoznawcza terminologię – the surface structure – obrazów Elżbiety Kuraj. Nie znaczy to rzecz jasna, że tego typu opisy grzeszą powierzchownością rozpoznań, w końcu to niezbywalny, konieczny etap spotkania z gestem artysty. To tutaj doszukujemy się sposobów i zastosowanych rozwiązań, szukamy analogii i twórczych kontynuacji, sprawdzamy przydatność kryteriów i istniejącej terminologii do opisu fenomenu, a Malarstwo Elżbiety Kuraj stanowi rzeczywiście przyjazny i podatny grunt dla takich eksploracji.
Sądzę jednak, że istoty zjawiska należałoby szukać nieco głębiej (deep structure), czyli w sferze zjawisk implikujących. Otóż elementarnym żywiołem i materią tej sztuki jest przede wszystkim kolor (to on sprawia, że właściwie każdy kawałek płótna staje sie obrazem). Malarka wywodzi go często „z”, ale też sprowadza „do” rzeczywistości konkretnej i realnej. Np. pejzażu. Ale jest on punktem wyjścia do kompozycji, jej początkiem i źródłem, nie motywem.
Analityczny stosunek do natury i wszystkiego co widome albo przeczute (esse) układa sie zwolna w rejon jawnie metafizyczny i poetycki zarazem. Kuraj nie spekuluje chłodno komponowanych jakości. Dążenie by pigment unosił cały ciężar malarskiego gestu nie umniejsza duchowej „podszewki” zjawiska.
Swoją drogą ciekawe byłoby prześledzenie transowej, wręcz muzycznej wibracji tych obrazów. Ich tajemnica jak się wydaje to zaskakujące i wciąż świeże połączenie kompetencji warsztatowych z enigmą jawnie poetyckiego (metafizycznego) rozpoznawania świata.
Wybitne, niepodległe i fascynujące malarstwo!
Maciej Szczawiński
(...) Podstawową cechą, tak charakterystyczną dla Jej malarstwa, określającą fundamentalne założenia wszystkich poszukiwań twórczych, definiującą cały proces kreacyjny jest kolor. Kolor traktowany z ogromną wrażliwością, pieczołowitością, mający wielką rozpiętość niuansów, zmiękczeń, sublimacji, urzekających połączeń, relacji, posiadający zarazem trudno definiowalną konkretność, precyzję. Wszystko to powoduje, iż mamy do czynienia z ogromną orkiestracją barwną, przywołującą natychmiast skojarzenia z obszaru muzyki. Tak – właśnie owa muzyczność koloru wydaje się odpowiednim tropem w analizie tego malarstwa. Artystka sama podpowiada odbiorcy taką interpretację własnych poszukiwań twórczych nadając tytuły swym obrazom „Koncert klawesynowy” czy „Kronos Quartet”, które jednoznacznie przenoszą w muzyczną przestrzeń, gdzie subtelne rytmy, podziały, struktury przestrzenn sugerują niemal fizyczną obecność wrażeń dźwiękowych.
Jest jeszcze coś w tym malarstwie co powoduje, iż świat przestrzennych delikatności kolorystycznych nagle ulega przekształceniu, pewnej deformacji, wręcz uprzedmiotowieniu. Oto ogromna wrażliwość kolorystyczna artystki zderzona zostaje z potrzebą konkretnych, czytelnych wręcz mondrianowskich doświadczeń związanych z podziałem płaszczyzny malarskiej, istotą konstrukcji, czegoś co raczej umiejscawia tę kreację w sferze matematycznych rozstrzygnięć. Zaiste paradoksalne to napięcie – świat trudno definiowalnych niewymierności zostaje osaczony przez niezwykle konkretne wielkości, proporcje, kształty, podziały. To tak jakby wielobarwne ptaki umieszczać w metalowych klatkach, wyznaczając im przynależne miejsce, hierarchię, porządek. Sztuka to świat paradoksów, przekraczających odczucie potoczności, zwyczajności, codzienności. Napięcie pomiędzy rzeczywistością wymierności a światem niewymierności tak czytelnie występujące w malarstwie prof. UŚ Elżbiety Kuraj zdaje się w pełni potwierdzać tę prawdę. (...)
fragment z recenzji prof. Lecha Kołodziejczyka
Elżbieta Kuraj
Urodziła się w 1956 roku w Sosnowcu. Jest absolwentką katowickiego Wydziału Grafiki ASP w Krakowie. Dyplom zrealizowała w Pracowni Projektowania Książki prof. Stanisława Kluski oraz w Pracowni Malarstwa prof. Jerzego Dudy-Gracza w 1982 roku. W latach 1995-1999 prowadziła „Galerię Obok” w Teatrze Małym w Tychach. W latach 1999-2011 pracowała jako pedagog w ZSP w Bielsku-Białej. Od 1999 roku pracuje w Katedrze Malarstwa Instytutu Sztuki Wydziału Artystycznego w Cieszynie UŚ w Katowicach, obecnie na stanowisku profesora. W latach 1983-2013 brała udział w ok. 200 wystawach zbiorowych i konkursach w kraju i za granicą. Za swoje prace otrzymała 21 nagród i wyróżnień. Zorganizowała 52 indywidualne wystawy malarstwa, m.in.: w Muzeum Śląskim w Katowicach , w BWA w Bielsku-Białej, w Galerii „Im Hof” w Essen /Niemcy/, w Galerii ZPAP Art-Nova w Katowicach, w Muzeum Narodowym w Gdańsku-Oliwie, w Galerii TPSP Pałacyk w Warszawie, w Galerii „Teatru Witkacego” w Zakopanem, w „Galerii Extravagance” w Sosnowcu, w Galerii „Obok” w Tychach, w Galerii ENGRAM w Katowicach, w Galerii Refektarz w Kartuzach, w Galerii MM w Chorzowie, w BWA w Gorzowie Wlkp., w Galerii Zamkowej w Bielsku-Białej, w BWA w Kielcach, w BWA w Sieradzu, w BWA w Kaliszu, w Galerii Bielskiej BWA w Bielsku-Białej, w „Galerii Foyer” w Teatrze Śląskim w Katowicach, w „Galerii Domov” Frydlant nad Ostrovici /Czechy/, w „Galerii po Schodach” Muzeum Miejskiego w Siemianowicach, w Galerii ATH w Bielsku-Białej.
