Koniec szkolnych wakacji niektórzy utożsamiają z końcem lata. Przed nami jednak jeszcze blisko 3 tygodnie nie tylko astronomicznego lata, ale również w miarę letniej pogody.
Według synoptyków, takim powinien okazać się obecny tydzień. Niezmiennie jednak, jak ma to z natury miejsce w tej części roku, nadal w największym tempie ubywa dnia, a przybywa nocy. W Katowicach, w niedzielę 3 września, od wschodu Słońca o godz. 5:59 do zachodu o 19:27, dzień trwa 13 h i 28 min, a w przypadające o godz. 12:43 prawdziwe południe, Słońce wznosi się na 47,3° ponad południowy horyzont. Do soboty 9 września ubędzie kolejne 22 min dnia, który od godz. 6:08 do 19:14 potrwa 13 h 06 min, a górując 2 min wcześniej, o godz. 12:41, Słońce wzniesie się na 45,1°, o kolejne 2,2° niżej. Do końca przyszłego tygodnia, Słońce poruszać się będzie pozornie na tle gwiazd południowo-wschodniej części zodiakalnej konstelacji Lwa, by po kolejnym tygodniu, w sobotę 23 września rano osiągnąć punkt równonocy jesiennej – punkt Wagi, rozpoczynając tym samym astronomiczną jesień. Ale nawet wtedy nie zanikną takie pozostałości lata, jak obowiązujący w tym roku do 28 października urzędowy czas letni oraz letnie gwiazdozbiory, z dominującym na wieczornym niebie nawet pod koniec roku Trójkątem Letnim.
Po szczególnie efektownej „superpełni” nocą z ubiegłej środy na czwartek, malejący teraz z nocy na noc aż do nowiu w środku miesiąca, Księżyc rozpoczyna ten tydzień wschodząc niespełna godzinę po zmierzchu z oświetloną jeszcze w 81% tarczą w południowo-zachodnim krańcu gwiazdozbioru Ryb. Z każdą kolejną nocą malejący, krótko po północy z środy na czwartek osiąga ostatnią kwadrę w północnej części Byka, nadal przez 8 godzin goszcząc na nocnym niebie. Z końcem tygodnia, już tylko jako 22% rogalik, nasz naturalny satelita dotrze do wschodnich rejonów gwiazdozbioru Bliźniąt.
Kontynuując rozpoczętą już w ubiegłą środę wieczorem kolejną serię koniunkcji z planetami, w poniedziałek wieczorem Księżyc spotyka się z, goszczącym w zachodniej części konstelacji Barana, Jowiszem. Największe ich zbliżenie, na nieco ponad 2°, następuje kwadrans po zachodzie Słońca, gdy oba obiekty znajdują się jeszcze pod horyzontem, jednak już niespełna 2 h później, po ich wschodzie, dzieli je od siebie niewiele większy dystans 2,7°. Jeśli dopisze pogoda, stopniowo oddalając się od siebie, ten świetlisty duet towarzyszyć nam może aż do końca nocy. Takich wrażeń nie przynosi pół doby później kolejna koniunkcja Księżyca, z Uranem, tuż przy granicy Barana z Bykiem. Ma bowiem ona miejsce w pełni dnia, a trudno dostrzegalny gołym okiem nawet na całkowicie ciemnym niebie Uran, podczas bliskiego spotkania z błyszczącym wciąż niemal 75% swej tarczy Księżycem, praktycznie ginąłby w jego blasku.
Warto również wspomnieć, że w poniedziałek wieczorem, od początku roku poruszający się względem gwiazd bardziej naturalnym ruchem prostym, a więc z zachodu na wschód, Jowisz na 4 miesiące przechodzi do ruchu wstecznego, rozpoczynając kreślenie charakterystycznej planetarnej pętli w południowych rejonach gwiazdozbioru Barana. Dobę wcześniej po 6 tygodniach ruchu wstecznego, do ruchu prostego powraca Wenus.
Tematem najbliższych 2–3 tygodni jest odkryta przed niespełna miesiącem, zbliżająca się do nas dość tajemnicza kometa C/2023 P1 (Nishimura). W tym tygodniu porusza się ona na niebie od wschodnich rejonów konstelacji Raka do zachodnich Lwa, wschodząc około 1,5 h przed świtem. Przy niewielkiej jeszcze, jak na niepunktowy obiekt, jasności około 5–5,5 mag, nie ma jednak na razie szans na dostrzeżenie jej gołym okiem. W związku z największym zbliżeniem 12 września do Ziemi i osiągnięciem peryhelium 18 września, najlepsze warunki jej dostrzeżenia, nawet gołym okiem, mogą być w przyszłym tygodniu. Wciąż nie ma pewności czy kometa ta przetrwa bliski kontakt ze Słońcem i czy nie rozpadnie się.
Na koniec naszego spotkania, jak zwykle pora na zagadkową część Gwiaździarni. Przed tygodniem pytaliśmy o liczbę planet krążących wokół Słońca, znanych na początku obecnego i poprzedniego stulecia. Pretekstem była 17. rocznica zdegradowania odkrytego w 1930 roku Plutona, który jeszcze z początkiem XXI wieku uważany był za 9. planetę, a 24 sierpnia 2006 roku uznany za inny typ obiektów – planetę karłowatą.
A oto dzisiejsza zagadka. Czym zasłużył się XVIII-wieczny angielski astronom Edmond Halley, że obserwowaną już wielokrotnie wcześniej, jedną z najbardziej znanych komet nazwano kometą Halleya? Odpowiedzi prosimy nadsyłać do czwartku 7 września na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.
Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki.
Proponujemy również zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca.
Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger.
Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia
Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl
Wstrząs w kopalni Mysłowice-Wesoła. Dwóch górników nie żyje
