Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 3-9.11.2019
01.11.2019
17:53:00

Gwiaździarnia Pana Jana 3-9.11.2019. 

Nie ma co ukrywać, złota polska jesień, lub jak kto woli, babie lato – już chyba za nami. Można by powiedzieć, że już tradycyjnie, wraz z początkiem listopada pogoda zaczyna bardziej przypominać zimową niż jesienną. A przecież od zimy dzieli nas jeszcze 1,5 miesiąca: w czwartek 7 listopada rano, tegoroczna zima osiąga dopiero swój półmetek. 


Na razie dzień jest jeszcze wyraźnie dłuższy od tego najkrótszego w roku, który na szerokości geograficznej Katowic trwa dwukrotnie krócej od nocy. W niedzielę 3 listopada, od wschodu o godz. 6.37 do zachodu o 16.17, Słońce wędruje po naszym niebie 9 h 40 min, w prawdziwe południe, przypadające o godz. 11.27, wznosząc się jeszcze na 24,7°. Przez ten tydzień, do soboty 9 listopada, dzień ulegnie skróceniu już tylko o 19 min i od 6.47 do 16.08 trwać będzie 9 h 21 min. Od pierwszych dni listopada, gdy maksymalną roczną wartość osiąga równanie czasu, określające różnicę pomiędzy prawdziwym a średnim czasem słonecznym, górowania Słońca z dnia na dzień odbywać się będą coraz później. Podobnie więc jak przed 2 tygodniami, w kończącą omawiany tydzień sobotę, prawdziwe południe przypadnie ponownie o 11.28, z tym, że górujące Słońce wzniesie się u nas na 22,9°, o kolejne prawie 2° niżej niż tydzień wcześniej. To jednak już tylko o 6,5° wyżej niż podczas zimowego przesilenia. 

Mimo zbliżającej się wielkimi krokami zimy, wciąż pocieszać nas może obraz wieczornego nieba, na którym długo jeszcze oglądać będziemy komplet letnich gwiazdozbiorów. Około 17.00, gdy już tylko ponad zachodnim horyzontem niebo jest nieznacznie rozjaśnione, w południowej stronie nieba, podobnie jak w minionych tygodniach, najwyżej wznosi się gwiezdny symbol dawno już minionej pory roku, Trójkąt Letni. Dostrzeżeniu 3 jasnych gwiazd wytyczających ten obszerny asteryzm, nie jest w stanie zbytnio przeszkodzić rosnący w tym tygodniu od 42% do 92% Księżyc, wędrujący w tym czasie od letniej jeszcze konstelacji Koziorożca do jesiennego Wieloryba. Znacznie trudniej dostrzec Jesienny Kwadrat, zwłaszcza w czwartek i piątek, z powodu wędrującego 20° niżej Księżyca, z tarczą oświetloną już w ponad 80%. 

W porównaniu z ubiegłym tygodniem, bogatym w liczne koniunkcje Księżyca z jasnymi planetami, obecny tydzień jest pod tym względem bardzo ubogi. Jedynie nocą z środy na czwartek, dochodzi do spotkania oświetlonego w niemal 3/4 Księżyca z najsłabszą pod względem jasności planetą, Neptunem, którego mija w odległości około 7°. Coraz wcześniej zachodzącego Jowisza można jeszcze obserwować do 1,5 h po zmierzchu, Saturna dwukrotnie dłużej. Wenus na razie jeszcze zachodzi krótko po zmierzchu, ale bez większego trudu można odnaleźć ją tuż ponad południowo-zachodnim horyzontem nawet 0,5 h po zachodzie Słońca. Z końcem listopada zachodzić będzie dopiero godzinę po zmierzchu, więc w roli Gwiazdy Wieczornej będziemy mogli podziwiać Wenus już znacznie dłużej. Na porannym niebie o niemal stałej godzinie pojawia się już od pewnego czasu Mars, w centrum konstelacji Panny. Z początkiem tego tygodnia Czerwona Planeta wschodzi u nas o 4.37, zaś ostatniego dnia tylko o minutę wcześniej. jednak dzięki coraz późniejszym wschodom Słońca, czas widoczności Marsa wydłuża się w tym czasie o 12 min. Pod koniec listopada nieznacznie jaśniejszy niż teraz, Mars wschodzić będzie już ponad 2 h przed świtem.

Co najmniej do połowy listopada musimy poczekać na możliwość obserwacji Merkurego na nocnym niebie, krótko przed świtem. Wcześniej jednak, w świąteczny poniedziałek 11 listopada po południu, jeśli tylko pogoda dopisze, mamy szansę zobaczyć Merkurego jeszcze na dziennym niebie, przesuwającego się na tle słonecznej tarczy, podczas tzw. tranzytu. Temu rzadkiemu zjawisku poświęcimy znaczną część Gwiaździarni za tydzień. 

Teraz czas już na zagadkową część naszego spotkania. Zaczniemy od omówienia niełatwej, jak się okazało, zagadki sprzed tygodnia. Pytaliśmy o to, na jaką odległość od Słońca rozpościera się obszar naszego Układu Słonecznego. Na początek wyjaśnijmy, że obecnie Układu Słonecznego nie należy utożsamiać z nie tak dawno jeszcze powszechnie używanym określeniem: Układ Planetarny. Dziś bowiem wiemy, że nie kończy się on na orbicie Neptuna, ani też Plutona, kilkanaście lat temu uważanego jeszcze za najdalszą planetę. Historia odkryć obiektów krążących w jeszcze dalszych odległościach od Słońca liczy sobie niespełna 30 lat, jednak już w połowie ubiegłego wieku wysunięto przypuszczenia, że materia Układu Słonecznego sięga znacznie dalszych obszarów. Dziś wyróżnia się zwłaszcza dwa obszary poza orbitą Neptuna, krążącego około 30 jednostek astronomicznych (au) od Słońca. W odległości 30–50 au rozciąga się tzw. Pas Kuipera składający się m.in. z olbrzymiej liczby planetoid. Na tym jednak nie kończy się obszar Układu Słonecznego, bo znacznie dalej, od 300 au do 50 000, a może nawet 100 000 au rozciąga się, uważany dziś za najdalszy obszar Układu Słonecznego tzw. Obłok Oorta. Tak więc oczekiwaną, poprawną odpowiedzią jest 100 lub przynajmniej 50 tysięcy jednostek astronomicznych i taką otrzymaliśmy od zdecydowanej większości odpowiadających na zagadkę Słuchaczy. Na wszystkie 5 zagadek, zadanych w październiku, otrzymaliśmy łącznie 123 odpowiedzi od 29 Słuchaczek i Słuchaczy. To, w kolejności alfabetycznej imion:

Adam z Tuchomia, Adam z Bielska-Białej, Anna z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Dorota z Żarek-Letniska, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Halina z Bielska-Białej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śl. Bykowiny, Henryk z Pielgrzymowic, Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Jacek z Andrychowa, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Krystyna z Jaworzna, Marek z Woźnik, Mariusz z Reńskiej Wsi, Paweł z Kościana, Piotr z Krzanowic, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stanisław z Mysłowic, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław, Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Zygmunt z Brennej.

Spośród autorów co najmniej 3 poprawnych odpowiedzi, tym razem do honorowego tytułu Gwiaździarza Miesiąca Października wytypowany został Pan Bogdan z Orzesza. Gratulacje!  

Pora na pierwszą zagadkę nowego miesiąca, mam nadzieję, że znacznie łatwiejszą od poprzedniej. Na czas trwania tranzytu planety dolnej składa się zarówno kątowa prędkość ruchu tej planety jak i Słońca na niebie. Oto pytanie: jaką drogę, wyrażoną w stopniach, pokonuje średnio na niebie Słońce w ciągu 1 doby? Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do środy 6 listopada włącznie. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA