Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 03.05–09.05.2020
02.05.2020
16:00:00

Gwiaździarnia Pana Jana 03.05–09.05.2020


Za nami już 1,5 miesiąca astronomicznej wiosny, przed nami jeszcze drugie 1,5 miesiąca oczekiwania na letnie przesilenie. We wtorek 5 maja kwadrans przed godz. 15.00 tegoroczna wiosna mija półmetek.

Chociaż już stopniowo coraz wolniej, wciąż jeszcze przybywa dnia a ubywa nocy. W Katowicach przez ten tydzień dnie ulegają wydłużeniu o kolejne 19 min. Niedzielny dzień od godz. 5.16 do 20.07 trwa 14 h 51 min, a o 12.41 Słońce wznosi się nad horyzont na 55,6°. W sobotę 9 maja Słońce będzie wędrowało ponad horyzontem od 5.06 do 20.16 czyli już 15 h 10 min, o 12.40 górując 57,3°, a więc o 1,7° wyżej. Stopniowo również wydłuża się czas trwania zmierzchów i świtów. W porównaniu z początkiem astronomicznej wiosny, od zachodu Słońca do końca świtu cywilnego, czyli momentu zagłębienia się Słońca na 6° pod horyzont, mija teraz 40 min, to tylko o 7 minut dłużej niż na początku astronomicznej wiosny. Znacznie wyraźniej wydłużył się czas zanurzania się Słońca na 18° pod horyzont, co wyznacza koniec zmierzchu astronomicznego i początek zupełnie ciemnej nocy, na co już obecnie musimy czekać ponad 2,5 h, o 3 kwadranse dłużej niż w pierwszych dniach wiosny. O tyle samo wydłuża się przez te 1,5 miesiąca czas pomiędzy początkiem astronomicznego i cywilnego świtu a wschodem Słońca. To, obok coraz późniejszych zachodów i coraz wcześniejszych wschodów Słońca, dodatkowo coraz bardziej skraca czas dostępności obserwacji nocnego nieba. 

W tym tygodniu znacznym utrudnieniem warunków obserwacji jest również rosnący Księżyc, po pierwszej kwadrze w poprzedni czwartek krótko przed północą, w kolejny czwartek w środku dnia osiągający pełnię w samym centrum, tyleż jeszcze wiosennego co już letniego, granicznego gwiazdozbioru Wagi. Całą swą tygodniową wędrówkę na tle gwiazd, z oświetloną juz w 72% tarczą Księżyc rozpoczyna tym razem w centrum wiosennej konstelacji Lwa, zaś kończy w południowych rejonach Wężownika, po pełni błyszczący jeszcze 92% swej tarczy. Na tym liczącym ponad 100° odcinku księżycowej trasy nie ma żadnej planety, a najjaśniejszymi napotkanymi obiektami są dwie 1. wielkości gwiazdy: błękitna Spika czyli Kłos Panny, którą w odległości 6° mija około północy z wtorku na środę i czerwony Antares zwany też Sercem Skorpiona, do którego na podobną odległość zbliża się nocą z piątku na sobotę. 

W tym samym czasie Słońce pokonuje niespełna 7° swej rocznej trasy po przeciwnej stronie nieba, w tyleż jesiennej co zimowej konstelacji Barana. Przypomnijmy tu raz jeszcze, że przypisywanie danym obszarom nieba, czy też konkretnym gwiazdozbiorom, którejś z 4 pór roku nie wynika z okresu gdy wędruje przez nie Słońce, a z najlepszej ich widoczności w danej porze roku, co ma miejsce gdy Słońce jest po przeciwnej niż one stronie nieba. Tak więc, na przykład obecnie, gdy Słońce gości w gwiazdozbiorze Barana, w środku nocy góruje, usytuowana dokładnie po przeciwnej stronie nieba, konstelacja Wagi, widoczna nocą właśnie teraz najdłużej. 

Praktycznie niewidoczny ostatnio Merkury, przez cały kwiecień wschodzący podczas trwającego już świtu, tuż przed północą z poniedziałku na wtorek, podczas górnej koniunkcji zrównuje się na niebie ze Słońcem, znikając nie tylko w jego blasku, ale chowając się na ponad 9,5 h za słoneczną tarczą. W najbliższych tygodniach coraz gwałtowniej skracać się będzie czas wieczornej widoczności Wenus: w niedzielę zachodzącej jeszcze krótko przed północą, 3 h 47 min po zachodzie Słońca, w przyszłą sobotę już tylko 3 h 19 min po Słońcu. W drugiej połowie nocy o kolejne 26 min wcześniej wschodzą Jowisz blisko wschodniej granicy konstelacji Strzelca i Saturn już granicach Koziorożca, wciąż coraz bliżej siebie. Już teraz dzieli je odległość niespełna 5°, ale w końcu roku, w dniu zimowego przesilenia zbliżą się do siebie na zaledwie 0,1°. Na razie Jowisza wraz z Saturnem możemy obserwować najwcześniej około godz. 2.00 w nocy, natomiast zbliżającego się już do granicy z Wodnikiem Marsa – około 1 h później. Najłatwiej odnajdziemy wtedy nisko ponad południowo-wschodnim horyzontem bardzo jasnego Jowisza,  nieco trudniej 12-krotnie ciemniejszego Marsa i prawie 16 razy ciemniejszego od Jowisza Saturna, choć obydwie te planety również wyraźnie dominują jasnością pośród okolicznych gwiazd. 

Jak już wspominałem przed tygodniem, po rozpadzie wcześniej oczekiwanej jasnej komety Atlas, zmierza do nas kolejna, dopiero co odkryta kometa C/2020 F8 (SWAN), którą na naszym niebie będziemy mogli obserwować dopiero w drugiej połowie maja, kiedy będzie już z pewnością widoczna również gołym okiem. Na razie jej jasność rośnie nieco szybciej niż wcześniej przewidywano i do soboty może osiągnąć już co najmniej 4 mag, a podczas maksimum 2 mag lub nawet większą. Na wszelki wypadek przypomnę tu również, że w skali magnitudo, w której określa się jasność, a właściwie wielkość gwiazdową obiektów astronomicznych, im mniejsza wartość liczbowa, tym większą określa jasność obiektu, i odwrotnie – większe liczby dotyczą ciemniejszych obiektów. 

Pora na zagadkową część naszego spotkania. Przed tygodniem pytaliśmy, w jakiej odległości od Słońca rozciąga się Obłok Oorta, hipotetyczny odległy rejon Układu Słonecznego. Na podstawie różnych źródeł, podawali Państwo dość odmienne wartości, ale najczęściej padała odpowiedź: od 300 do 100 000 jednostek astronomicznych – wszystkie jednak uznane zostały jako poprawne. Na cały cykl 4 kwietniowych zagadek otrzymaliśmy łącznie 95 poprawnych odpowiedzi od 28 Słuchaczek i Słuchaczy. Oto oni:  

Adam, z Tuchomii, Adam z Bielska-Białej, Anna z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Dorota z Żarek-Letniska, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śląskiej, Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Krystyna z Jaworzna, Magdalena z Gdyni, Marek z Woźnik, Mariusz z Reńskiej Wsi, Paweł z Kościana, Piotr z Krzanowic, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Ryszard z Mierzęcic, Stanisław z Mysłowic, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Zygmunt z Brennej

Spośród 24 autorów co najmniej 3 poprawnych odpowiedzi, honorowy tytuł Gwiaździarza Miesiąca Kwietnia przyznaliśmy Panu Jakubowi z Mysłowic. Gratulacje! 

A oto dzisiejsza zagadka. W skali wielkości gwiazdowych różnicy 5 magnitudo odpowiada 100-krotna różnica jasności. Ile razy ciemniej świeci na naszym niebie gwiazda +5,3 magnitudo od Wenus o jasności –4,7 magnitudo: 10 razy 100 razy czy 10000 razy? 

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 14 maja. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne wydanie Gwiaździarni za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA