Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 03-09.01.2021
02.01.2021
18:28:00

W tym już w pełni noworocznym czasie, podobnie jak przed tygodniem niewiele jest szczególnie efektownych wydarzeń astronomicznych, mamy więc więcej czasu na kontynuację zapowiedzi tego, co nas czeka w całym 2021 roku. 


Zacznijmy jednak od obecnego tygodnia. Upłynie on pod znakiem mało jeszcze zauważalnego zwiększania długości dnia i jednocześnie coraz mniejszego rozświetlania nieba przez malejący Księżyc. W Katowicach, w pierwszą styczniową niedzielę, od wschodu Słońca o godz. 7.43 do zachodu o 15.54  dzień potrwa 8 h 11 min, w kończącą ten tydzień sobotę, od godz. 7.41 do 16.01 będzie już o 9 min dłuższy. W tym czasie wysokość i moment górowania Słońca ulegną u nas zmianie z 17,0° o godz. 11.48 w niedzielę do 17,7° o 11.51 w sobotę. Wzrost wysokości dziennego łuku Słońca na niebie jest na razie dość powolny, ale z każdym kolejnym tygodniem będzie on coraz wyraźniejszy. 

Niewątpliwie najciekawszym corocznym wydarzeniem przełomu roku jest aktywność Kwadrantydów, znanego od 1835 roku, jednego z najobfitszych rojów meteorów nieba północnego. Aktywne przez około 2 tygodni, w tym roku maksimum aktywności osiągają 3 stycznia. W najlepszych warunkach obserwacyjnych, podczas maksimum można doliczyć się nawet około 120 przelotów meteoru w ciągu godziny. Tegoroczne obserwacje meteorów tego roju może znacznie pogarszać fakt, że maksimum jego aktywności przypada pomiędzy pełnią a ostatnią kwadrą Księżyca i okolice znajdującego się na pograniczu konstelacji Wolarza, Herkulesa i Smoka radiantu, czyli rejon nieba skąd wydają się wybiegać meteory, rozświetla z odległości 60° błyszcząca 3/4 swej powierzchni księżycowa tarcza. Mimo to warto ich wyglądać w północno-wschodniej stronie nieba już od godz. 20.00, gdy Księżyc jest dopiero tuż nad horyzontem, praktycznie do końca nocy, gdy wydają się wybiegać niemal z zenitu, niestety już na bardziej rozświetlonym niebie. 

Wyraźnie lepsze będą w kolejnych miesiącach nowego roku warunki obserwacji 3 innych popularnych rojów meteorów. Mimo znacznie bliższego sąsiedztwa Księżyca, ale błyszczącego już tylko 1/4 tarczy, zaliczyć możemy do nich majowe Eta Akwarydy, z radiantem w północnej części konstelacji Wodnika. Podczas maksimum 6 maja około godz. 3.00, radiant będzie już około 10° ponad wschodnim horyzontem, a Księżyc jeszcze około 1 h przed wschodem i w tym czasie będą najlepsze warunki widoczności meteorów przed niebawem nastającym świtem. Maksymalne nasilenie meteorów z najpopularniejszego roju sierpniowych Perseidów, w tym roku będzie miało miejsce późnym wieczorem 12 sierpnia, tuż po zachodzie 20% Księżyca, kiedy we wschodniej stronie całkowicie ciemnego już nieba może udać się dostrzeżenie nawet ponad 100 przelotów meteoru w ciągu godziny, co w zasadzie aż do świtu obserwować będzie można coraz bliżej zenitu. Ostatnim takim rojem będą grudniowe Geminidy, najobfitszy strumień meteorów północnego nieba. Jego maksimum, nawet do 150 meteorów na godzinę, przypada wprawdzie 14 grudnia z początkiem świtu i w czasie, gdy Księżyc oświetlony będzie w 3/4, jednak w najlepszym dla obserwacji okresie, w godzinach 3.00–7.00 niebo będzie już bezksiężycowe, a radiant przewędruje niemal od zenitu do około 20° ponad południowo-zachodnim horyzontem. 

Wróćmy jeszcze do najbliższego tygodnia i nie tylko gwiezdnego wystroju nieba w tym czasie. Choć od ponad 3 tygodni mamy już astronomiczną zimę, po zmierzchu, w zachodniej stronie naszego nieba zobaczymy jeszcze kilkadziesiąt stopni ponad horyzontem w komplecie gwiezdny symbol lata: Wegę, Deneba i Altaira, 3 jasne gwiazdy wytyczające wierzchołki Trójkąt Letniego. Ponad południowy horyzont na około 55°–70° wznoszą się Algenib, Markab, Scheat i Alpheratz, wierzchołki górującego właśnie Jesiennego Kwadratu Pegaza, zaś na południowym-wschodzie, spod horyzontu wychylają się właśnie ostatnie gwiazdy Oriona, centralnej konstelacji nieba zimowego, Pod koniec zmierzchu, kilka stopni ponad południowo-zachodnim horyzontem nadal mamy jeszcze szansę na krotko dostrzec oddalające się już, ale wciąż blisko siebie Jowisza i Saturna, zaś około 45° nad horyzontem na południowym wschodzie jasnego Marsa, goszczącego na niebie do około 1.30. Około 22.00 najwyżej wznosi się Zimowy Sześciokąt, z górującymi właśnie najjaśniejszymi gwiazdami zimowych konstelacji: Rigelem z Oriona i Kapellą z Woźnicy. Godzinę wcześniej, jako pierwszy w Sześciokącie góruje Aldebaran z konstelacji Byka, a około 23.30 najwyżej wznosi się najjaśniejsza gwiazda całego nocnego nieba, Syriusz z Wielkiego Psa. Jako ostatnie, krótko po północy górują: najjaśniejszy w Bliźniętach Polluks oraz Procjon z Małego Psa. Z początkiem świtu najwyżej na niebo wznosi się Arktur, najjaśniejsza gwiazda nieba wiosennego, zaś na wschodzie w komplecie zobaczyć można ponownie Trójkąt Letni. 

Pora na, szerszą dziś niż zwykle, zagadkową część Gwiaździarni. W zasadzie nie mieli Państwo żadnych problemów z odpowiedzią na zagadkę sprzed tygodnia, z drobnymi wyjątkami podając poprawne daty tegorocznych początków astronomicznych pór roku. To 20 marca (wiosna), 21 czerwca (lato), 22 września (jesień) i 21 grudnia (zima). Na 4 grudniowe zagadki otrzymaliśmy od Państwa łącznie 73 poprawne odpowiedzi. Ich autorami byli: 

Adam z Tuchomii, Adam z Bielska-Białej, Anna z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza,

Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śląskiej, Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Marek z Woźnik, Paweł z Kościana, Piotr z Krzanowic, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia i,Zygmunt z Brennej.

Spośród autorów co najmniej 3 poprawnych odpowiedzi, tytuł Gwiaździarza Miesiąca Grudnia przypadł Panu Stefanowi Galowemu z Rudy Śląskiej. Gratulacje! 

Podsumowując zagadkową aktywność Słuchaczy w całym ubiegłym roku, pora również wybrać Gwiaździarzy Roku 2020. Niewątpliwie na ten tytuł zasłużyli sobie ponownie Hanna i Tadeusz z Rudy Śląskiej, Piotr z Gliwic oraz Wiesław i Paweł z Myszkowa, którzy poprawnie odpowiedzieli na wszystkie zagadki roku, ale również Adam z Bielska-Białej, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Justyna z Olesna i Przemysław z Krakowa, którym tylko raz nie udało się zaliczyć odpowiedzi. Wszystkim gratulacje i szczególne podziękowania! Mam nadzieję, że i pozostali aktywni zagadkowicze, już od dzisiejszej zagadki rozpoczną zmagania o równie wysokie roczne wyniki. 

A dzisiejsza, też chyba nietrudna zagadka, dotyczy Księżyca. Miesiąc synodyczny, czyli średni odstęp pomiędzy kolejnymi pełniami wynosi 29,53 doby. Ile razy maksymalnie w ciągu roku może występować pełnia Księżyca? 

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 7 stycznia. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana, jak zwykle za tydzień.





Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA