Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 17.04. - 23.04.2022
16.04.2022
15:47:00

Niestety nadal pogodę mamy niezbyt wiosenną i w takiej aurze przychodzi nam nawet świętować dość późną tegoroczną Wielkanoc. Miejmy nadzieję, że zgodnie z przewidywaniami synoptyków, po Świętach w pogodzie dominować będą przynajmniej wyższe temperatury, choć niewiele ma być bezchmurnego nieba, a sporo opadów deszczu.


 

Niezależnie od pogody, stale w niemal niezmiennym tempie przybywa dnia i ubywa nocy. W Katowicach, w Wielkanoc 17 kwietnia, od wschodu o godz. 5.47 do zachodu o 19.41, Słońce wędruje ponad horyzontem 13 h 54 min, o godz. 12.43 górując na wysokości 50,3°. W sobotę 23 kwietnia, od 5.35 do 19.50 dzień potrwa 14 h 15 min, o 21 min dłużej, a o godz. 12.42 Słońce wzniesie się o kolejne 2° wyżej. W końcu tygodnia dzień różni się już tylko o 2 h 10 min od najdłuższego w roku dnia letniego przesilenia, od którego dzielą nas jeszcze 2 miesiące.

Coraz dłuższe dnie to wprost efekt wędrówki Słońca przez coraz wyżej wznoszące się fragmenty ekliptyki. Najwyższy punkt ekliptyki, pozornej trasy wędrówki Słońca na tle gwiazd – punkt letniego przesilenia, czyli  p u n k t  Raka, stanowiący początek zodiakalnego  z n a k u  Raka, w naszych czasach usytuowany jest około 30° na zachód od zachodnich krańców  g w i a z d o z b i o r u  Raka, niemal dokładnie na granicy gwiazdozbiorów Byka i Bliźniąt. Od osiągnięcia tego punktu dzielą Słońce jeszcze 2 miesiące. Nocą z wtorku na środę nasza Dzienna Gwiazda wkracza dopiero w granice gwiazdozbioru Barana, a niemal dokładnie dobę później do znaku Byka, który w 77% przebiega właśnie przez gwiazdozbiór Barana. Do kwestii odróżniania znaków i gwiazdozbiorów zodiaku powrócimy w zagadkowej części Gwiaździarni.

W tym tygodniu wciąż nocne niebo dość intensywnie rozświetlać będzie Księżyc, malejący od pełni do ostatniej kwadry. W wielkanocny wieczór, oświetlona jeszcze w 98% księżycowa tarcza pojawia się na horyzoncie 0,5 h po zmierzchu w zachodniej części gwiazdozbioru Wagi, zachodząc dopiero blisko godzinę po wschodzie Słońca. W Poniedziałek Wielkanocny już 94% Księżyc wschodzi 2 godz. po zmierzchu we wschodnim krańcu Wagi, pod koniec nocy, na 13,5 h wkraczając w granice Skorpiona. Począwszy od nocy z wtorku na środę, coraz szczuplejszy Księżyc rozświetla niebo już tylko w drugiej połowie nocy. Po wkroczeniu we wtorek wieczorem do gwiazdozbioru Wężownika, nocą z środy na czwartek, oświetlony jeszcze w 77% wschodzi dopiero po godz. 1.00 po północy w kolejnym zodiakalnym gwiazdozbiorze Strzelca, by w sobotnie popołudnie osiągnąć ostatnią, trzecią kwadrę już w Koziorożcu, gdzie zobaczymy go dopiero niespełna 1,5 h przed niedzielnym świtem. Podobnie jak w ubiegłym tygodniu, również tym razem na swej trasie Księżyc nie spotka żadnej z planet, za to w ostatnim tygodniu kwietnia, w ciągu 2,5 doby będzie miało miejsce aż pięć koniunkcji z wschodzącymi pod koniec nocy planetami.

Całkiem niezłe są już warunki wieczornej obserwacji Merkurego, który w połowie obecnego tygodnia, z dużą na razie jasnością 0,8m zachodzi 70 min po zmierzchu. Coraz trudniej natomiast dostrzec 460 razy ciemniejszego Urana, z każdą kolejną nocą zachodzącego około 4 min wcześniej, już przed zapadnięciem zmierzchu astronomicznego. W poniedziałek rano ma miejsce koniunkcja Merkurego z Uranem, którą w wielkanocny wieczór mamy pewną szansę dostrzec 1 h po zachodzie Słońca, gdy obie planety są kilka stopni ponad zachodnim horyzontem we wzajemnej odległości 2°. Problemem znów może być odróżnienie Urana od odległej zaledwie o 1/4 stopnia, równej mu co do jasności gwiazdy omikron Arietis, w odróżnieniu od planety świecącej bardziej rozedrganym światłem.

Pod koniec nocy w niemal jednakowych odstępach czasu wschodzą kolejno: 2 h przed wschodem Słońca Saturn, 25 min po nim Mars, 20 min później Wenus, zaś jeszcze kwadrans później, 1 h przed Słońcem – Neptun i Jowisz. Saturn gości we wschodniej części gwiazdozbioru Koziorożca, Mars, Wenus i Neptun w Wodniku, a Jowisz już w południowo-zachodnim krańcu Ryb.

Spójrzmy jeszcze na gwiezdny wystrój, zwłaszcza wieczornego nieba w tym tygodniu. Coraz późniejsze zachody Słońca powodują, że tuż po zmierzchu wyraźniej zmienia się wystrój nieba w porównaniu z tym sprzed tygodnia. W połowie tego tygodnia już około 35 min po zmierzchu cywilnym najwyżej wznosi się pierwsza gwiazda Trójkąta Wiosennego, Regulus z gwiazdozbioru Lwa, a 0,5 h potem na południowym zachodzie zaczynają zanurzać się pierwsze gwiazdy Zimowego Sześciokąta – najjaśniejszy w Orionie Rigel oraz Syriusz z Wielkiego Psa. Trójkąt Wiosenny, wraz z Arkturem z gwiazdozbioru Wolarza i Spiką z Panny, najwyżej wznosi się już przed godz. 23.00. Około północy spod horyzontu wyłania się Altair z Orła, południowy wierzchołek Trójkąta Letniego, którego północne wierzchołki – Deneb z Łabędzia i Wega z Lutni wznoszą się już wtedy na 22° i 34° ponad wschodnim horyzontem.

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Przed tygodniem pytaliśmy, w jakim znaku zodiaku znajduje się gromada gwiazd Praesepe. Gromada ta, usytuowana jest niemal w centrum  g w i a z d o z b i o r u Raka, a znakiem zodiaku, w którym usytuowany jest w naszych czasach niemal cały ten gwiazdozbiór jest  z n a k  L w a. Gdy przed ponad 2000 lat podzielono ekliptykę na 12 równych odcinków, czyli znaków zodiaku, nadano im nazwy gwiazdozbiorów, przez które  w t e d y przebiegały. Stopniowe cofanie się w kierunku zachodnim znaków zodiaku względem gwiazdozbiorów, od których przejęły nazwy, spowodowane jest zjawiskiem precesji, czyli powolnym procesem zmian kąta nachylenia osi ziemskiej. Pełny okres tych zmian wynosi około 26 tys. lat, więc przez następne nieco ponad 2000 lat znaki zodiaku przesuną się w kierunku zachodnim do kolejnego gwiazdozbioru i np. gwiazdozbiór Raka znajdzie się w znaku Panny. W naszych czasach w pewnym sensie archaiczny podział na znaki zodiaku, ma zastosowanie głównie w astrologii, jednak również w astronomii korzystamy choćby z pojęcia punktów równonocy i przesileń, stanowiących początki znaków zodiaku: Barana, Raka, Wagi i Koziorożca.

A oto dzisiejsza, świąteczna zagadka. Zwierzętami kojarzącymi się z Świętami Wielkanocnymi są m.in. Zajączek i Baranek, na niebie reprezentowane przez gwiazdozbiory Zająca i Barana, niestety w drugiej połowie kwietnia widoczne u nas jedynie krótko po zmierzchu, ponad południowo-wschodnim i wschodnim horyzontem. Proszę podać międzynarodowe, łacińskie nazwy obu tych konstelacji. Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 21 kwietnia.

Łącząc serdeczne życzenia spokojnych, zdrowych i pogodnych Świąt, zapraszam na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA