Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 8-14.05.2022
07.05.2022
17:00:00

Na kolejny wiosenny tydzień przewidywane są coraz cieplejsze i w większości słoneczne dni, z temperaturami w połowie tygodnia przekraczającymi nawet 25°, ale też z pewnym prawdopodobieństwem wystąpienia burz.


Coraz bliżej letniego przesilenia dnie są już niewiele krótsze od tych najdłuższych w roku, więc dnia wprawdzie wciąż jeszcze przybywa, ale już w coraz mniejszym z tygodnia na tydzień tempie. To skutek przemieszczania się Słońca przez coraz wyżej położone odcinki ekliptyki, czyli rocznej trasy jego pozornej wędrówki na tle gwiazd, co na północnej półkuli Ziemi przekłada się wprost na coraz większą wysokość łuku zakreślanego za dnia na niebie. W tym tygodniu wędrując przez wschodnie obszary gwiazdozbioru Barana, w sobotę Słońce znajdzie się w granicach kolejnej zodiakalnej konstelacji Byka, gdzie tydzień później wkroczy w znak Bliźniąt, trzeci, ostatni wiosenny znak zodiaku. W Katowicach, w niedzielę 8 maja od wschodu Słońca o godz. 5.08 do zachodu o 20.14, dzień trwa już 15 h 06 min, w sobotę 14 maja, od godz. 4.59 do 20.23 potrwa 15 h 24 min, będzie więc o kolejne 18 min dłuższy, a zarazem już tylko o 61 min krótszy od najdłuższego w roku dnia letniego przesilenia. Wysokość, na jaką wznosi się Słońce w prawdziwe południe, czyli podczas mającego tym razem miejsce o godz. 12.40 górowania, wzrośnie w tym tygodniu o 1,5°: z 56,9° do 58,4°, a to już niespełna 5° niżej niż 21 czerwca, w pierwszym dniu astronomicznego lata.

Również w tym tygodniu, z każdą kolejną nocą zwiększa się zarówno czas, jak i intensywność rozświetlania nocnego nieba przez Księżyc. W poniedziałek wieczorem, na pograniczu gwiazdozbiorów Raka i Lwa, Księżyc błyszczy 48% swej tarczy, by krótko przed zachodem, 2,5 h po północy osiągnąć pierwszą kwadrę. Przez kolejne 3 doby pokonując dystans 35° swej trasy w granicach Lwa, w środę wieczorem, świecąc już ponad 3/4 swej tarczy, Księżyc dociera do gwiazdozbioru Panny, gdzie spędza kolejne 3 doby, by 2 h po północy z soboty na niedzielę, już 98%, wkroczyć do Wagi, zachodząc dopiero o świcie, a dobę później osiągając pełnię. Przez kolejne 2 tygodnie na swej drodze Księżyc nadal nie napotka żadnej planety.

Jedyną planetą widoczną w pierwszej połowie nocy jest jeszcze Merkury, z początkiem tygodnia zachodzący 1 h, a pod koniec tygodnia 20 min po zmierzchu cywilnym, jednocześnie 5-krotnie zmniejszający w tym czasie swą jasność. We wtorek Merkury zatrzymuje się w swym ruchu na niebie, na 3,5 tygodnia zmieniając jego kierunek na wsteczny, czyli ze wschodu ku zachodowi, rozpoczynając kreślenie typowej dla planet pętli, tym razem o kształcie zamaszystego zygzaka. To już druga pośród w sumie trzech w tym roku pętli Merkurego, kreślenie czwartej rozpocznie 2 dni przed końcem roku. Do niedawna jeszcze zachodzący wieczorem Uran, po koniunkcji ze Słońcem w miniony czwartek, zacznie być dostrzegalny nad ranem dopiero w trzeciej dekadzie maja. Pozostałe 5 planet skupionych jest wciąż dość blisko siebie, na dystansie 45°, około 1,5° poniżej ekliptyki. Jako pierwszy około 2,5 h po północy wschodzi, goszczący we wschodnim krańcu konstelacji Koziorożca Saturn, 50 min po nim, w niespełna 10-minutowych odstępach, kolejno Mars, Neptun i Jowisz blisko granicy Wodnika z Rybami, zaś jako ostatnia 20 min po Jowiszu – Wenus na pograniczu Wieloryba i Ryb. Po koniunkcji 22 maja z pierwszą z nich, Saturnem, ostatnią, szybko przemieszczającą się w kierunku wschodnim Wenus, Księżyc dogoni dopiero 27 maja, na pograniczu Ryb i Barana.

Wróćmy jednak do obecnego tygodnia, podczas którego trasa rosnącego Księżyca przecina cały obszar nieba wiosennego, właśnie teraz przez większą część nocy dominującego ponad południowym horyzontem. W coraz silniejszym blasku księżycowego światła, spośród wiosennych gwiazdozbiorów dostrzeżemy jedynie te najjaśniejsze, a w nich głównie jaśniejsze gwiazdy. Krótko po zmierzchu na 54° ponad nasz horyzont wznosi się górująca właśnie Denebola, druga pod względem jasności gwiazda konstelacji Lwa, usytuowana blisko środka Wiosennego Trójkąta. Najjaśniejszy w Lwie Regulus, zachodni wierzchołek tego obszernego trójkąta, góruje już 3 kwadranse przed zachodem Słońca, południowo-wschodni – najjaśniejsza w Pannie Spika 2 h po zmierzchu, a północno-wschodni, Arktur czyli Gwiazda Wiosenna z konstelacji Wolarza jeszcze 50 min później. Wtedy niespełna 10° ponad południowo-wschodnim horyzontem mamy szansę odnaleźć pierwszą z 4 najjaśniejszych gwiazd nieba letniego, Antaresa z konstelacji Skorpiona, a na wschodzie w całej okazałości trzy najjaśniejsze gwiazdy Lutni, Łabędzia i Orła, dominujące na niebie do samego świtu. To Trójkąt Letni, gwiezdny symbol coraz bliższej już, najcieplejszej pory roku. Pod koniec nocy, gdy nawet w drugiej połowie tygodnia Księżyc będzie już nisko na zachodzie, 76° ponad naszym południowym horyzontem góruje pierwsza i najjaśniejsza gwiazda Trójkąta Letniego, Wega, zaś na 18°–43° na zachodzie wznosi się już nawet Jesienny Kwadrat Pegaza.

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. W pierwszej kolejności podsumujmy cykl 4 astronomicznych zagadek minionego miesiąca. Otrzymaliśmy na nie łącznie 83 poprawne odpowiedzi od 25 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to, w kolejności alfabetycznej imion:

Adam z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Damian z Zabrza, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śląskiej, Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Marcin z Kalet, Marek z Woźnik, Paweł z Kościana, Piotr z Gliwic, Piotr z Krzanowic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Szymon z Radomska, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Wojciech z Żywca i Zygmunt z Brennej.

Spośród 21 autorów przynajmniej 3 poprawnych odpowiedzi, tytułem Gwiaździarza Miesiąca Kwietnia uhonorowany zostaje tym razem Pan Adam z Bielska-Białej, również za dokonanie w Wikipedii korekty jednej z polskich nazw gromady gwiazd Praesepe, z Pszczółka na poprawną: Pszczółki, bowiem przypomina ona nie pszczołę, a rój pszczół wokół ula. Gratulacje!

Na dość łatwą zagadkę sprzed tygodnia otrzymaliśmy wyłącznie poprawne odpowiedzi. Poza wymienionymi w audycji Psami Gończymi i Małym Lwem, w aktualnym podziale nieba na 88 gwiazdozbiorów, jeszcze 5 jest autorstwa Jana Heweliusza. To: Jaszczurka, Lisek, Ryś, Sekstans i Tarcza (Sobieskiego).

Pora na dzisiejszą zagadkę. Odkryta przed rokiem kometa C/2021 O3 (PanSTARRS) w tę niedzielę przelatuje najbliżej naszej planety mijając Ziemię w odległości 90 mln km. Niestety, choć na naszym niebie jest obecnie obiektem okołobiegunowym, poruszającym się na pograniczu konstelacji Perseusza i Żyrafy, jej jasność to zaledwie około 10 mag. Jedną z najbardziej znanych okresowych komet jest słynna kometa Halleya, która ostatnio zbliżyła się do Słońca w lutym 1986 roku. Oto pytanie: w którym roku kometa 1/Halley ponownie przeleci w pobliżu Słońca?

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 12 maja. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.     



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA