Choć to niemal już końcówka astronomicznego lata, na najbliższy tydzień przewidywana jest nadal zdecydowanie letnia pogoda, nie zabraknie więc ciepłych dni i przynajmniej częściowo bezchmurnego nieba, zarówno za dnia, jak i nocą.
Z każdym kolejnym tygodniem zauważalnie maleje różnica pomiędzy długością dnia i nocy. Pokonując podczas tego tygodnia dystans 6,8° swej pozornej wędrówki na tle gwiazd, wraz z jego końcem Słońce kończy również ponad 5-tygodniowy pobyt w granicach gwiazdozbioru Lwa. W Katowicach, w niedzielę 10 września Słońce wschodzi o godz. 6:10, o godz. 12:41 wznosi się na 44,7° ponad nasz horyzont, a zachodzi o 19:11 – dzień trwa zatem 13 h 01 min. W sobotę 16 września, od godz. 6:19 do 18:58 Słońce wędruje ponad horyzontem przez 12 h 39 min, a więc o kolejne 22 minut krócej, o godz. 12:39 góruje 42,4° ponad horyzontem, a dzień jest już zaledwie o godzinę i kwadrans dłuższy od nocy.
Przemieszczający się na tle gwiazd średnio ponad 13-krotnie szybciej niż Słońce, liczący blisko 90° odcinek swej tygodniowej wędrówki, Księżyc rozpoczyna tym razem w północno-wschodniej części konstelacji Bliźniąt, a kończy w centrum Panny, nocą z czwartku na piątek, tuż przy granicy konstelacji Lwa i Panny, spotykając się ze Słońcem. W przypadku naszego naturalnego satelity, koniunkcja ze Słońcem oznacza nów Księżyca. Nocą z soboty na niedzielę, świecący jeszcze nieco ponad 1/5 tarczy, księżycowy sierp pojawi się tuż po północy, towarzysząc nam do końca nocy i przez niemal cały dzień, zachodząc 5 kwadransów przed Słońcem. Z kolei nocą z poniedziałku na wtorek, niespełna 2 h po zmierzchu cywilnym, we wzajemnej odległości 10° nastąpi koniunkcja 9-procentowego wąziutkiego sierpa Księżyca z Wenus. Jako nadal dość efektowne zbliżenie będziemy mogli to zobaczyć dopiero około godz. 3:30, po wschodzie Wenus, tuż ponad północno-wschodnim horyzontem, gdy obydwa obiekty będą już o 1° dalej od siebie. Ale nawet z początkiem świtu, na tle nieco rozjaśnionej już wschodniej strony nieba powinien to być całkiem malowniczy widok.
Zdecydowanie trudniej będzie dostrzec w czwartek rano kolejną koniunkcję, niespełna 1% Księżyca ze wschodzącym 3 kwadranse przed świtem Merkurym, mającą miejsce zaledwie 28 h przed nowiem. Nie mamy natomiast żadnych szans dostrzeżenia na naszym niebie 42,5 h po nowiu, w sobotę niespełna 2 h przed północą, bardzo bliskiej koniunkcji młodego Księżyca z Marsem, skutkującej nawet kilkunastominutowym zakryciem Czerwonej Planety, ponieważ będzie to miało miejsce głęboko pod horyzontem.
Interesująca nas ostatnio, odkryta zaledwie przed miesiącem jasna kometa C/2023 P1 (Nishimura), w tym tygodniu porusza się od wschodnich rejonów gwiazdozbioru Lwa do północno-zachodnich Panny, zachodząc kilkadziesiąt minut po zmierzchu i osiągając łączną jasność około 4 mag, co na razie umożliwia jej dostrzeżenie, jednak jedynie przez dobrą lornetkę. W pierwszej połowie tego tygodnia, 12 września kometa zbliży się na około 125 milionów km, czyli 0,84 au do Ziemi, zaś niespełna tydzień później osiągnie peryhelium swej eliptycznej orbity, zbliżając się na 0,22 au do Słońca. Mimo wzrastającej jeszcze w tym czasie jasności, już niebawem stanie się nieosiągalną dla obserwacji z naszych szerokości geograficznych.
Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Na początek podsumujmy cały sierpniowy cykl astronomicznych zagadek. Na 4 sierpniowe zagadki otrzymaliśmy poprawne odpowiedzi od łącznie 21 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to: Adam z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śląskiej, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Henryk z Bytomia, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Marek z Woźnik, Piotr z Krzanowic, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa i Gliwic, Wiesław z Zawiercia, Wojciech z Żywca i Zygmunt z Brennej. Spośród 17 autorów poprawnych odpowiedzi na wszystkie sierpniowe zagadki, honorowy tytuł Gwiaździarza Miesiąca Sierpnia przypadł tym razem Panu Grzegorzowi z Zabrza. Gratulacje!
Na pytanie sprzed tygodnia o to, czym zasłużył się Edmond Halley, że jedną z komet nazwano jego nazwiskiem, otrzymaliśmy same poprawne odpowiedzi. Najkrócej mówiąc, odkrył on periodyczność komet, z analizy zapisków wcześniej obserwowanych komet w latach 1456, 1531 i 1607 przewidując ponowne pojawienie się jej w 1682 roku – i to właśnie ta okresowa kometa otrzymała nazwę 1P/Halley.
A oto dzisiejsza zagadka. Ile razy, po 1682 roku, kometa Halleya powracała w okolice Słońca i kiedy powinna pojawić się ponownie? Odpowiedzi prosimy nadsyłać do czwartku 14 września na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.
Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki.
Proponujemy również zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca.
Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger.
Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia
Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl
Wstrząs w kopalni Mysłowice-Wesoła. Dwóch górników nie żyje
