Obecny tydzień rozpoczynają Święta Wielkanocy – niedziela i poniedziałek Wielkanocny.
Jeszcze nie tak dawno prognozy meteorologiczne przewidywały na ten świąteczny czas wręcz zimową pogodę, jednak jakby na przekór synoptykom, przez przynajmniej dwa świąteczne dni mamy mieć temperatury sięgające 25°C, a po znacznie chłodniejszych kolejnych 4 dniach, kończąca tydzień sobota znów ma być bardzo ciepła i w dużym stopniu słoneczna. Przez pozostałe jeszcze do letniego przesilenia 7 tygodni dnia będzie przybywać, ale z czasem w coraz mniejszym tempie.
Przypomnijmy, że ustawowo w ostatnią marcową noc z soboty na niedzielę, a więc tym razem nocą z 30 na 31 marca zmieniamy czas z zimowego na letni, o godz. 2:00 przesuwając wskazówki zegarów o 1 h do przodu, czyli na 3:00.
W Katowicach, w świąteczną niedzielę 31 marca, Słońce wschodzi o godz. 6:20 czasu już letniego, o 12:48 wznosi się najwyżej, na 44,2°, by ponownie ukryć się pod horyzontem o godz. 19:17. Ostatni dzień marca trwa więc 12 h 57 min. W kończącą tydzień sobotę 6 kwietnia, od godz. 6:07 do 19:26 dzień potrwa 13 h 19 min, czyli o kolejne 22 min dłużej, a o godz. 12:46 Słońce górować będzie 46,5° nad horyzontem, a więc znów o 2,3° wyżej niż z początkiem tygodnia.
Z każdym kolejnym tygodniem Słońce wędruje na tle gwiazd nieznacznie wolniej, co jest skutkiem zmniejszającej się w tym okresie roku orbitalnej prędkości Ziemi na okołosłonecznej orbicie. Zgodnie ze sformułowanym ponad 400 laty temu drugim prawem ruchu planet Johannesa Keplera, nasza planeta porusza się najszybciej w peryhelium swej orbity, co ma miejsce w pierwszych dniach stycznia, a najwolniej w aphelium w pierwszych dniach lipca.
W ciągu 7 dni omawianego tygodnia, poruszając się wciąż w południowych rejonach gwiazdozbioru Ryb, Słońce pokonuje na niebie odcinek równy 6,9°, zaś około przypadającego w tym roku 5 lipca aphelium, w takim samym czasie pokona niespełna 6,7° ekliptyki. Skutkiem tego jest właśnie na naszej półkuli ziemskiej najdłuższe w roku lato, a najkrótsza zima.
Księżyc rozpoczyna ten tydzień we wschodnim krańcu gwiazdozbioru Skorpiona, nieco ponad 2 doby przed ostatnią kwadrą, z oświetloną jeszcze niemal w 3/4 tarczą. We wtorek wczesnym ranem, dwie godziny przed wschodem Słońca, w centrum konstelacji Strzelca osiągnąwszy ostatnią kwadrę, pojawia się na niebie 1,5 godziny przed świtem. W kończącą omawiany tydzień sobotę Księżyc gościć będzie już we wschodnich rejonach Wodnika, gdzie spotka się z dwiema planetami – kolejno Marsem i Saturnem. Niestety, spotkania te, rozpoczynające kwietniową serię koniunkcji Księżyca z planetami, będą miały miejsce za dnia.
Nie uda się nam również zaobserwować momentu bliskiej koniunkcji Wenus z Neptunem w środę po godz. 15:00, jednak, o czym niejednokrotnie wspominałem, o wiele wolniej niż Księżyc poruszające się na niebie planety, kilka godzin przed lub po wzajemnej koniunkcji nieznacznie zmieniają swoje wzajemne położenia. Niestety tym razem zarówno Wenus jak i Neptun zachodzą około 1,5 h przed Słońcem, a wschodzą niewiele ponad kwadrans przed Słońcem, co nawet w przypadku najjaśniejszej pośród planet Wenus, a co dopiero najciemniejszego z wszystkich Neptuna, czyni obie planety niedostrzegalnymi. Jedynymi z początkiem kwietnia widocznymi na naszym niebie planetami są wciąż jeszcze goszczące na niebie w pierwszych godzinach nocy Jowisz i Uran, a także szybko skracający swoją wieczorną widoczność Merkury, od wtorku poruszający się ruchem wstecznym.
Zobaczmy więc jak w połowie tego tygodnia przedstawia się obraz wieczornego nieba krótko po zmierzchu. Ponad południowym horyzontem dominują trzy ostatnie jasne gwiazdy Zimowego Sześciokąta. Około 20° ponad horyzontem wznosi się najjaśniejsza gwiazda całego nocnego nieba, Syriusz z Wielkiego Psa, 45° ponad horyzontem błyszczy górujący 20 min przed końcem zmierzchu Procjon, alfa Małego Psa, a 68° nad horyzontem najjaśniejszy w Bliźniętach Polluks, beta Geminorum, również górujący tuż przed końcem zmierzchu. Kwadrans po zmierzchu, w południowo-wschodniej części nieba pojawi się już w komplecie obszerny Wiosenny Trójkąt najjaśniejszych gwiazd konstelacji Lwa, Panny i Wolarza. Około 20° ponad zachodnim horyzontem dominuje jasny Jowisz w towarzystwie prawie 1400-krotnie ciemniejszego Urana, a tuż ponad horyzontem 60 razy ciemniejszy od Jowisza Merkury.
W tej części nieba, w centrum gwiazdozbioru Barana, przez dobrą lornetkę można również dostrzec dość jasną już kometę 12P Pons-Brooks, niestety znikającą z nieba nieco ponad 2 h po zmierzchu. Odkryta w 1812 roku przez francuskiego astronoma Jean-Louisa Ponsa i ponownie w 1883 roku przez amerykańskiego astronoma Williama Brooksa, ta okresowa kometa okrążająca Słońce raz na blisko 71 lat, ostatnio obserwowana była w 1954 roku. Charakterystyczną cechą tej komety jest kształt jej głowy z dwoma świetlistymi rogami, stąd bywa nazywana rogatą kometą. Z każdym dniem zachodząca nieco bliżej zmierzchu, widoczna będzie na naszym niebie do około 25 kwietnia.
Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Nie sprawiło naszym Słuchaczom najmniejszego problemu pytanie sprzed tygodnia o to, która z pór roku jest dłuższa: wiosna na półkuli północnej, czy jesień na południowej półkuli Ziemi. Odpowiedź jest oczywista: obie te pory roku maja miejsce w tym samym czasie i trwają dokładnie tak samo długo.
A oto dzisiejsza zagadka. W trakcie kwietniowej serii koniunkcji Księżyca z planetami nasz Naturalny Satelita spotka się również w bardzo bliskiej koniunkcji z najjaśniejszą gwiazdą naszego nieba. Niestety i tej koniunkcji nie będzie nam dane oglądać.
A oto pytanie – proszę podać, z jaką to gwiazdą Księżyc znajdzie się w koniunkcji 8 kwietnia.
Odpowiedzi prosimy przesyłać do czwartku 4 kwietnia, jak zwykle na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.
Dziękując za już otrzymane od Państwa liczne świąteczne życzenia, wszystkim Słuchaczkom i Słuchaczom oraz ich Bliskim życzę udanych i pogodnych Świąt Wielkiej Nocy.
Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki.
Proponujemy również zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca.
Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger.
Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia
Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl
