Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 24–30.11.2019
22.11.2019
16:36:00

Gwiaździarnia Pana Jana 24–30.11.2019.

To już 1500. moje spotkanie ze Słuchaczami Radia Katowice, początkowo w ramach bloku programowego „W Sobotę Wieczorem”, później przez kilka lat w bloku „Radio Katowice i Ty”, po czym do dziś, jako Gwiaździarnia Pana Jana. Niezmiennie, od początku istnienia audycji, przedstawiamy w niej przegląd aktualnych wydarzeń na nie tylko śląskim niebie, podsumowując każdą audycję astronomiczną zagadką. Oczywiście tak będzie również tym razem.


Niespełna miesiąc dzieli nas od zimowego przesilenia i dnie są niewiele już dłuższe od tego najkrótszego w roku. W Katowicach, w niedzielę 24 listopada, od wschodu Słońca o godz. 7.11 do zachodu o 15.49, dzień trwa jeszcze 8 h 38 min, w sobotę 30 listopada, od 7.20 do 15.45, już tylko 8 h 25 min, a więc o kolejne 13 minut krócej, zarazem tylko o 23 min dłużej od pierwszego dnia astronomicznej zimy. W tym tygodniu o kolejne 1,1° obniża się łuk dziennej wędrówki Słońca po niebie, a prawdziwe południe, czyli moment górowania Słońca na południku Katowic, przesuwa się z godz.11.30 na 11.32. We wtorek po południu przypada nów Księżyca, dzięki czemu korzystne są w tym tygodniu warunki obserwacji nocnego nieba, zależne jedynie od pogody. A jest to tydzień obfitujący w liczne atrakcyjne wydarzenia, w większości również z udziałem Księżyca.

Oświetlony jeszcze w 6%, w postaci wąziutkiego sierpa, w niedzielę krótko po południu Księżyc spotyka się z Marsem, 10° na wschód od Spiki, najjaśniejszej gwiazdy konstelacji Panny. Niestety obydwa obiekty zachodzą około godziny przed Słońcem, jednak ich zbliżenie na niespełna 5° możemy zaobserwować już w niedzielę rano, krótko przed świtem. Dobę później, w poniedziałek, 2 h przed świtem, już w granicach konstelacji Wagi i bardzo już chudy, 3% sierp wschodzącego godzinę przed świtem Księżyca znajdzie się w koniunkcji z dość jasnym Merkurym. Jest więc rzadka okazja, by jeszcze na ciemnym niebie, nisko ponad południowo-wschodnim horyzontem odnaleźć Merkurego, 1,5° od wąskiego księżycowego pasemka, wraz z przyglądającym się temu spotkaniu z odległości 10° Marsem. Kolejne 3 koniunkcje Księżyca z planetami maja miejsce już po nowiu. I tak, w czwartek, znów za dnia, przypada wyjątkowo bliskie spotkanie 4% Księżyca z Jowiszem, które z terenu Polski widoczne by było jako zakrycie na ponad godzinę Jowisza, a które jednak w środku dnia nie może być widoczne. Ale krótko po czwartkowym zmierzchu, nisko ponad południowo-zachodnim horyzontem mamy szansę zobaczyć malowniczy obraz 5% już sierpa Księżyca, pomiędzy 2 najjaśniejszymi planetami, Jowiszem i Wenus, z którą kolejna koniunkcja następuje kwadrans przed 20.00, ale już pod horyzontem. Również tym razem, spotkaniu Księżyca z dwiema, odległymi o nieco ponad 2° na wschód i zachód od niego planetami, z odległości kilkunastu stopni przygląda się trzecia, Saturn. Ostatnie, piąte w tym rekordowym, jeśli chodzi o koniunkcje tygodniu, spotkanie oświetlonego już w 12% Księżyca z Saturnem, przypada w piątek, już po ich zachodzie, ale na obserwację tej zjawiska mamy znacznie więcej czasu niż w przypadku poprzednich koniunkcji. Tuż po piątkowym zmierzchu Księżyc świeci pomiędzy odległą o 10° Wenus a Saturnem, od którego dzieli go jeszcze prawie 4°, ale w podobnej odległości Saturna i Księżyc będziemy mogli obserwować przez około 1,5 h, aż do zachodu Księżyca. 

Na tych pięciu wydarzeniach nie kończy się lista koniunkcji w tym tygodniu. Skupione blisko siebie planety, poruszając się z różnymi prędkościami na tle gwiazd, też niekiedy mijają się w na ogół niewielkich odległościach, są to jednak znacznie rzadsze zjawiska niż powtarzające się średnio raz na miesiąc koniunkcje Księżyca z każdą z planet. Dwie godziny po niedzielnej koniunkcji Księżyca z Marsem, możliwej do zobaczenia na porannym niebie, ma miejsce koniunkcja dwóch najjaśniejszych planet: Wenus mija Jowisza w odległości niespełna 1,5°, co możemy zaobserwować na wieczornym niebie przez 3 pierwsze kwadranse po zmierzchu, gdy nadal są w niemal tej samej odległości od siebie.

Przyglądając się tym wczesno wieczornym lub porannym zjawiskom nie zapomnijmy jednak o doskonałych na bezksiężycowym przez większą część nocy niebie warunkach obserwacji gwiazd, ale także pozostałych 2 planet, Urana i Neptuna, które w przeciwieństwie do wcześniej wymienionych uczestniczek koniunkcji, goszczą na niebie przez wiele godzin. Górującego 2,5 h przed północą, tylko teoretycznie dość jasnego dla ludzkiego oka Urana, przez niewielką nawet lornetkę możemy odnaleźć na niebie w południowo-wschodnim krańcu gwiazdozbioru Barana przez 8 h, od zmierzchu aż do jego zachodu 2 h przed świtem, Dostrzeżenie jeszcze ponad 7,5-krotnie ciemniejszego Neptuna, goszczącego w północno-wschodniej części gwiazdozbioru Wodnika wymaga raczej zupełnie ciemnej nocy astronomicznej i przynajmniej bardzo dobrej lornetki. W takich właśnie warunkach góruje on już około 18.30, a znika z nieba około północy.

Po najdalszej planecie Układu Słonecznego, powróćmy raz jeszcze do tej najbliższej, Merkurego, który przed 2 tygodniami znalazł się w tak bliskiej koniunkcji ze Słońcem, że mogliśmy oglądać jego wędrówkę na tle słonecznej tarczy. Tego zjawiska dotyczyła zagadka sprzed tygodnia. Zadaniem Państwa było obliczenie, jaką część powierzchni tarczy słonecznej przykrywał podczas tranzytu Merkury. Zadanie okazało się niełatwe, jednak większość odpowiedzi była poprawna. Jeśłi jako stosunek oglądanej podczas tranzytu średnicy tarczki Merkurego do średnicy tarczy słonecznej przyjąć wspomnianą w audycji, zaokrągloną wartość 1:200, to stosunek powierzchni obu obiektów otrzymamy podnosząc tę liczbę do drugiej potęgi, czyli 1: 40 000, inaczej 0,000025 albo też 0,0025%. I taką właśnie część słonecznej tarczy przykrywał wędrujący na jej tle Merkury.

Ostatnią zagadką listopada jeszcze raz nawiążemy do tego planetarnego bohatera miesiąca. Proszę podać, w jakich granicach zmienia się, wyrażona w magnitudo, obserwowana jasność Merkurego na naszym niebie. Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do środy 27 listopada włącznie. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA