Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 9–15.02.2020
07.02.2020
18:00:00

Gwiaździarnia Pana Jana 9–15.02.2020 

A więc stało się – w miniony wtorek wieczorem tegoroczna astronomiczna zima minęła półmetek i teraz każdego kolejnego dnia mniej czasu dzieli nas od jej końca niż od początku. Prawdziwej klimatycznej zimy wciąż trudno się dopatrzeć, za to coraz więcej już symptomów zbliżającej się wiosny.


Choć z każdym tygodniem nieco szybciej, na razie jednak wciąż w umiarkowanym tempie przybywa dnia i ubywa nocy. Proces ten najszybszy będzie na przełomie marca i kwietnia. W Katowicach, w niedzielę 9 lutego, od godz. 7.07 do 16.50 dzień trwa 9 h 43 min, w sobotę 15 lutego od 6.56 do 17.00 już 10 h 4 min, a więc od poprzedniej soboty przybywa kolejne 24 min dnia, który będzie już o 2 h 02 min dłuższy od 1 dnia astronomicznej zimy. Podobnie jak tydzień i 2 tygodnie temu, przez cały ten tydzień, prawdziwe południe, czyli górowanie Słońca ma miejsce o 11.58, ale wysokość, na jaką wznosi się w tym dniach nasza Dzienna Gwiazda, wzrasta od 25° do 27°, a więc o kolejne 2°, osiągając wartość o 10,7° wyższą niż w pierwszym dniu zimy, 

Ten tydzień upływa pod znakiem malejącego Księżyca, od pełni w niedzielę rano do ostatniej kwadry w sobotę tuż przed północą. Wiąże się to nie tylko z 2-krotnym zmniejszaniem się oświetlonej części księżycowej tarczy, ale również coraz późniejszym z nocy na noc wtaczaniem się Księżyca na nocne niebo: w niedzielę wschodzącego kilka minut po zachodzie Słońca, po tygodniu, nocą z soboty na niedzielę już 1 h po północy. Gdy we wtorek Księżyc wschodzi prawie 2 h po zachodzie Słońca, nie jest nam w stanie w najmniejszym stopniu utrudniać próby dostrzeżenia już o zmierzchu, nawet 10° ponad zachodnim horyzontem, wciąż jeszcze zachodzącego 1,5 h po Słońcu bardzo jasnego Merkurego. W tym samym czasie na prawie 30° wznosi się jeszcze 30-krotnie jaśniejsza od Merkurego Wenus, na podziwianie której mamy prawie 3,5 h, nawet gdy krótko przed jej zachodem, po przeciwnej stronie nieba 90% swej tarczy błyszczy już Księżyc. W ciągu omawianego tygodnia Księżyc wędruje od wschodnich rejonów gwiazdozbioru Raka, przez Lwa i Pannę aż do Wagi, na całej tej drodze nie spotykając żadnej planety. Pod koniec tego okresu, świecący już tylko 49% swej tarczy zbliża się jedynie na 32° do goszczącego w Strzelcu Marsa. Kolejna seria koniunkcji Księżyca, jeszcze 25% z Marsem, 13% z Jowiszem i już tylko 9% z Saturnem, czeka nas dopiero pomiędzy 18 a 20 lutego. Te goszczące w gwiazdozbiorze Strzelca trzy planety, niezależnie od na razie przyświecającego im z dość daleka Księżyca, dominują już na porannym niebie, wschodząc coraz wcześniej: Mars około 2,5 h, Jowisz około 1,0 h , a Saturn na razie tylko 30–40 min przed świtem cywilnym i na razie tyle mamy czasu na ich obserwację. 

A zatem przypatrzmy się, czy i jak wiele zmieniło się w gwiezdnym wystroju nieba niemal w środku astronomicznej zimy. To one, kiedyś nazywane gwiazdami stałymi, dla od różnienie od planetes – gwiazd wędrujących, stanowią bowiem praktycznie niezmienny przez tysiąclecia wystrój nieba nad naszymi głowami, ukazując nam jedynie coraz to inne fragmenty gwiezdnej scenografii, w zależności od panującej pory roku. Gdy pod koniec zmierzchu cywilnego, około 0,5 h po zachodzie, Słońce zanurza się na tyle pod horyzont, że niebo jest już wystarczająco ciemne, by dostrzec jaśniejsze gwiazdy i planety. na zachodzie nie zobaczymy już Altaira z konstelacji Orła, najniższej gwiazdy Trójkąta Letniego, ale wysoko jeszcze błyszczące jego górne wierzchołki: Wega z Lutni i Deneb z Łabędzia nie pozwalają zapomnieć, że nie tak znowu już daleko do lata. Zanim jednak nad ranem Trójkąt Letni pojawi się znów, tym razem w całej okazałości, czeka nas całonocna defilada konstelacji jesiennych, zimowych i wiosennych. Obszar nazywany niebem jesiennym, z charakterystycznym Jesiennym Kwadratem Pegaza, a także Wodnikiem, Wielorybem, Rybami i kilkoma jeszcze mniejszymi konstelacjami, już z początkiem nocy wypełnia dość szczelnie południowo-zachodnią część nieba, zaś najwyżej właśnie wznosi się, graniczny pomiędzy jesiennym a zimowym niebem Baran. Ponad południowo-wschodnim horyzontem błyszczy już najjaśniejszy spośród wszystkich gwiezdnych symboli pór roku Zimowy Trójkąt, wytyczony przez Betelgezę – alfę Oriona, Procjona najjaśniejszego w małym Psie i najjaśniejszą gwiazdę obu półkul całego nieba, Syriusza z Wielkiego Psa. Wyżej na północny zachód, jeszcze 4 wyróżniające się jasnością zimowe gwiazdy: Aldebaran w Byku, Kapella w Woźnicy i jaśniejszy z dwóch Bliźniąt Polluks wraz z jaśniejszym o 30% od Betelgezy Rigelem w Orionie i wymienionymi wcześniej Procjonem i Syriuszem, tworzą jeszcze jeden gwiezdny symbol zimy, kilkakrotnie większy, dość regularny Zimowy Sześciokąt. Godzinę przed północą miejsce zimowych konstelacji zajmuje już Wiosenny Trójkąt, wytyczony przez Regulusa z Lwa, Arktura z Wolarza i najjaśniejszą w Pannie Spikę. Gdy po 3.00 w nocy Trójkąt Wiosenny wznosi się najwyżej na południu, a na zachodzie błyszczą już tylko niedobitki gwiazd Zimowego Sześciokąta, spod wschodniego horyzontu wynurza się ostatnia gwiazda Trójkąta Letniego, który przed świtem wznosi się już na 25°–42° na południowym wschodzie. 

Pora na zagadkową część naszego spotkania. Przed tygodniem pytaliśmy o to, która z planet Układu Słonecznego wykonuje najszybszy ruch wirowy. Niemal bez wyjątku Państwa odpowiedzi poprawnie wskazywały na Jowisza, dokonującego jednego obrotu w ciągu zaledwie 9 h 55,5 min, a więc wirującego niemal 2,5-krotnie szybciej niż Ziemia. Warto przy okazji zwrócić uwagę na mylenie niekiedy ruchu obrotowego planety z jej ruchem wokół Słońca, czyli ruchem obiegowym. Planety krążą bowiem wokół Słońca i to nazywamy ruchem obiegowym, zaś obracają się, czyli wirują wokół własnej osi, choć samo określenie „własna oś” nie jest zbyt ścisłe, bo przecież w rzeczywistości takiej osi planety nie mają. W przeciwieństwie do ruchu obiegowego planet, nie ma prostej zależności prędkości ich ruchu wirowego od odległości od Słońca. 

A oto dzisiejsza zagadka. Pozostając jeszcze przy tym samym temacie, proszę obliczyć, ile obiegów wokół Słońca zdąży wykonać Merkury podczas jednego obiegu Słońca przez Neptuna. Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do środy 12 lutego. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA