Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 14–20.06.2020
13.06.2020
12:13:00

Gwiaździarnia Pana Jana 14–20.06.2020 w

To już prawie fakt – w kończącą omawiany tydzień sobotę, o godz. 23.44 Słońce znajdzie się w najwyżej położonym punkcie ekliptyki, czyli swej rocznej pozornej wędrówki na tle gwiazd.


To punkt letniego przesilenia, tradycyjnie nazywany punktem Raka, ponieważ około 2,5 tysiąca lat temu znajdował się w samym centrum gwiazdozbioru Raka, a w naszych czasach, wskutek precesji osi ziemskiej, usytuowany jest na pograniczu konstelacji Byka i Bliźniąt. Niespełna 10,5 h po osiągnięciu punktu Raka, Słońce wkroczy w granice gwiazdozbioru Bliźniąt, by dopiero 20 lipca dotrzeć do gwiazdozbioru Raka. Gdy Słońce wędruje przez najwyżej położone gwiazdozbiory zimowe, na nocnym niebie odnajdujemy zaledwie ostatnie ślady dawno minionej zimy, zaś najlepsze są teraz warunki widoczności, leżących po przeciwnej stronie nieba, obszarów nazywanych niebem letnim, na którym dominują Herkules, Wężownik z Wężem, Skorpion, a przede wszystkim Lutnia, Łabędź i Orzeł, których najjaśniejsze gwiazdy wytyczają wierzchołki gwiezdnego symbolu nadchodzącej poty roku – Trójkąta Letniego. 

Zanim jednak przyjrzymy się nocnemu niebu, dokonajmy cotygodniowego rachunku długości dni i nocy tuż przed letnim przesileniem. W Katowicach, w niedzielę 14 czerwca Słońce wędruje ponad horyzontem przez 16 h 23 min, od 4.33 do 20.56, w prawdziwe południe, o 12.44, wznosząc się na 63,0°. W sobotę 20 czerwca Słońce wzejdzie również o 4.33, ale zajdzie 2 min później , o 20.58, więc ten najdłuższy w roku dzień potrwa 16 h 25 min, a o 12.46 Słońce wzniesie się najwyżej w roku: 63,2°. Najkrótsza w roku, noc z 20 na 21 czerwca, licząc od zachodu do wschodu Słońca potrwa u nas 7 h 36 min, jednak okres w miarę ciemnej już nocy, od końca zmierzchu cywilnego do początku cywilnego świtu, kiedy Słońce kryje się co najmniej 6° pod horyzontem, trwa jeszcze o 1,5 h krócej.

Przypomnijmy, że mniej więcej od połowy maja do końca czerwca, w południowej Polsce nie ma w ogóle całkowicie ciemnych nocy astronomicznych, czego warunkiem jest zanurzenie się Słońca na co najmniej 18° pod horyzont. Zatem nawet w środku nocy, na niebie rozjaśnionym słonecznym światłem rozproszonym w ziemskiej atmosferze, nie sposób dostrzec słabszych gwiazd, ani wielu innych, niezbyt jasnych, zwłaszcza mgławicowych obiektów astronomicznych, Te najciemniejsze zlewają się wręcz z tłem i możemy nie dojrzeć ich nawet przez duże teleskopy.

Co zatem i kiedy zobaczymy w najbliższe noce? Z końcem zmierzchu cywilnego, a więc około 3 kwadransów po zachodzie Słońca, nisko na zachodzie dostrzeżemy jeszcze w komplecie, powoli zanurzający się pod horyzont gwiazdozbiór Raka, konstelację graniczną pomiędzy zimowymi a wiosennymi gwiazdozbiorami. Z zimowych, na północnym zachodzie dominują wtedy jeszcze 3 jasne gwiazdy: najjaśniejsza w konstelacji Woźnicy, w ogóle niezachodząca Kapella oraz Kastor i Polluks z zanurzonych już w połowie pod horyzont Bliźniąt. Goszczącego w samym centrum Bliźniąt niezbyt jasnego Merkurego raczej nie mamy już szans dostrzec tuż nad horyzontem. Południowo-zachodnią część nieba wypełniają konstelacje wiosenne, spośród których 3 najjaśniejsze gwiazdy: Regulus z Lwa, Spika z Panny i Arktur z gwiazdozbioru Wolarza pełnią rolę wierzchołków Trójkąta Wiosennego. 

Południowo-wschodnią część nieba opanowały już pierwsze gwiazdozbiory letnie. Nisko nad horyzontem bardzo jasny, czerwony Antares z w połowie zanurzonego pod horyzontem Skorpiona, najwyżej, ale tylko na 13,5° wznoszący się 0,5 h przed północą. W całości prezentuje się natomiast obszerny, choć nie wyróżniający się zbyt jasnymi gwiazdami, Wężownik, ściśle związany z dwuczęściową konstelacją Węża, od zachodu graniczący z jego Głową, a od wschodu z Ogonem Węża. Ponad nimi, już znacznie wyraźniejszy, sięgający niemal zenitu, gwiazdozbiór Herkulesa. Na wschodzie bez trudu dostrzeżemy trzy jasne gwiazdy Trójkąta Letniego, po zmierzchu wznoszącego się już 15°– 48° nad horyzontem, gwiezdnego symbolu od dawna wyczekiwanego lata. To najjaśniejsza w konstelacji Lutni Wega, Deneb, czyli Ogon Łabędzia oraz wytyczający najniższy wierzchołek Trójkąta, Altair z Orła. Około północy Skorpion, Wężownik i Herkules wznoszą się już najwyżej, a 3 h później, górnymi wierzchołkami zahaczając niemal o zenit, góruje efektowny Trójkąt Letni. Nisko ponad południowym horyzontem lśnią już gwiazdy Strzelca, wśród których zdecydowanie dominują, wznoszące się na 20°, odległe od siebie na 5,5°, dwie jasne planety Jowisz i Saturn. Na południowym zachodzie, w jesiennej już konstelacji Wodnika bez trudu dostrzeżemy jasnego Marsa, w towarzystwie Neptuna, trudnego do dostrzeżenia amatorskim sprzętem na nie dość ciemnym, na dodatek powoli jaśniejącym już niebie, zwłaszcza w pierwszej połowie tygodnia, gdy o tej porze na wschodzie błyszczy już, malejący po sobotniej ostatniej kwadrze Księżyc. 

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Przed tygodniem mieli Państwo za zadanie wymienić dwie planety o najkrótszym okresie obrotu. I tym razem otrzymaliśmy wyłącznie poprawne odpowiedzi: chodziło o Jowisza i Saturna, planety wirujące ponad dwukrotnie szybciej niż Ziemia. W większości odpowiedzi zawarte były również wartości okresów obrotu tych planet, jednak nieznacznie różniące się, w zależności od źródła tych danych. Za najpewniejsze należałoby uznać wartości: dla Jowisza 9,925 h, czyli 9 h 33 min 30 s, a dla Saturna 10,656 h, czyli 10 h 39 min 22 s. 

Najwyższy czas na dzisiejszą zagadkę. Punkty ekliptyki wyznaczające początki pór roku znajdują się w jednakowych od siebie odległościach, dokładnie co 90°, jednak kolejne pory roku nie trwają jednakowo długo. 

A oto dzisiejsze pytanie: dlaczego w naszych czasach astronomiczne lato trwa najdłużej, a zima najkrócej?  Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 18 czerwca. 

Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne wydanie Gwiaździarni za tydzień.   



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA