Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 14.02–20.02.2021
13.02.2021
18:30:00

Blisko 2/3 tegorocznej zimy już za nami, zimy, która ostatnio dość konsekwentnie nie odpuszcza, co rusz pokazując swe mroźne pazurki.


W czwartek 18 lutego Słońce wkracza w znak Ryb, trzeci zimowy znak zodiaku, w 72% rozciągający się w granicach gwiazdozbioru Wodnika, a w pozostałych 28% w gwiazdozbiorze Ryb. Wznosząc się coraz wyżej na tle gwiazd, w ciągu pełnych 7 dni tego tygodnia deklinacja Słońca, czyli jego położenie względem równika niebieskiego, wzrasta o blisko 2,7°, z –13,0° do –10,3°, a to skutkuje coraz wyżej wznoszącym się za dnia łukiem Słońca na niebie. W Katowicach od niedzieli 14 lutego do soboty 20 lutego wysokość górującego o godz. 11.58 Słońca wzrasta z 26,9° do 29,0°, czyli o kolejne ponad 2°. W przypadającą w tym roku 20 marca równonoc wiosenną, Słońce przekracza równik niebieski i od tej pory przez pół roku jego deklinacja wyrażać się będzie dodatnimi wartościami, największą, blisko +23,5° osiągając 20 czerwca, podczas letniego przesilenia, z początkiem astronomicznego lata. Ale to jeszcze zbyt odległa przyszłość, na razie cieszmy się, że coraz bliżej już wiosna i zapewne już w pierwszych tygodniach marca cieszyć się będziemy dodatnimi temperaturami zarówno za dnia, jak i nocą. Choć coraz dłuższe, na razie dnie wciąż są krótsze od nocy. W rozpoczynającą omawiany okres niedzielę, od godz. 6.57 do 17.00, Słońce wędruje ponad naszym horyzontem 10 h 03 min, w przyszłą sobotę, od 6.45 do 17.10, już 10 h 25 min, a więc dzień wydłuży się w tym tygodniu o kolejne 22 minuty.

Księżyc, który zniknął nam w nowiu w miniony czwartek, w niedzielę wieczorem, z oświetloną już w 8,5% tarczą, gości w południowo-zachodnim krańcu gwiazdozbioru Ryb, u zbiegu granic z Wodnikiem i Wielorybem. Przez kolejne 3 dni wędrując przez gwiazdozbiór Ryb, dwukrotnie zahaczając o północne krańce Wieloryba, w środę wieczorem, oświetlony już w 32%, wkracza w granice Barana, gdzie na spotkanie z Księżycem czekają Uran i Mars. Dysponując lornetką mamy szansę zaobserwować koniunkcję z Uranem w środę od końca zmierzchu do zachodu obu obiektów około godz. 23.20; Urana odnajdziemy niespełna 3,5° na prawo od Księżyca. Nocą z czwartku na piątek krótko przed godz. 3.00, tuż przed pierwszą kwadrą oświetlony już w 43%, Księżyc zbliża się na nieco ponad 4° do Marsa, co można obserwować również od początku nocy i tylko do zachodu Księżyca niespełna godzinę po północy. Te dwa spotkania Księżyca z planetami zamykają, rozpoczętą w miniony czwartek, trwającą niespełna 10 dni, serię koniunkcji ze wszystkimi 7 planetami. Przez kolejne blisko 3 tygodnie, do 10 marca Księżyc nie spotka więc na swej drodze żadnej planety. Podobne serie koniunkcji będą miały miejsce również w kilku kolejnych miesiącach. W tym tygodniu mamy również wzajemną koniunkcję dwóch planet. Już w niedzielę 1,5 h przed północą, na niespełna 4° zbliżają się do siebie: jasny Jowisz z 50-krotnie ciemniejszym Merkurym. Jednak tego zbliżenia nie mamy szans oglądać, bo obie planety wschodzą dopiero o świcie.

Gwiezdny wystrój zimowego jeszcze nieba niewiele zmienił się od minionego tygodnia. Krótko po zmierzchu na niebie królują wciąż jesienne i zimowe gwiazdozbiory. Po Trójkącie Letnim pozostały już tylko 2 jego północne wierzchołki: widoczny przez całą noc Deneb z Łabędzia i na krótko tylko kryjąca się pod horyzont Wega z konstelacji Lutni. Około 25°–45° ponad zachodni horyzont wznosi się jeszcze gwiezdny symbol dawno już minionej jesieni Kwadrat Pegaza, a przez zenit przechodzi właśnie, zaliczany również do jesiennych gwiazdozbiorów Perseusz. Na prawie 60° ponad południowy horyzont wznosi się górujący o zachodzie Słońca Mars, a 10° niżej, oddalony od Marsa 15° na zachód Uran. Na lewo, czyli na wschód od Marsa, z końcem zmierzchu górują właśnie Plejady, najbardziej chyba znana otwarta gromada gwiazd w konstelacji Byka.

Niespełna godzinę później najwyżej wznosi się Aldebaran, najjaśniejsza gwiazda Byka, wytyczająca najdalej na zachód wysunięty wierzchołek Zimowego Sześciokąta. Tym samym ten gwiezdny symbol wciąż trwającej zimy zaczyna dominować na niebie. Niemal w centrum tego układu 6 najjaśniejszych gwiazd zimowego nieba świeci czerwona Betelgeza, choć nieco ciemniejsza od białego Rigela, stanowiącego południowo-zachodni wierzchołek Sześciokąta, oznaczona symbolem alfa Orionis. Gdy jako ostatni, około 21.30 przez niebieski południk przechodzi Procjon z Małego Psa, wschodni wierzchołek Zimowego Sześciokąta, na południowym wschodzie w komplecie widać już pierwszy wiosenny gwiazdozbiór Lwa. Najjaśniejsza jego gwiazda, biały Regulus stanowi zachodni wierzchołek obszernego Wiosennego Trójkąta, którego najjaśniejszą gwiazdę, pomarańczowego Arktura z konstelacji Wolarza też już widać około 10° ponad wschodnim horyzontem. Na cały Wiosenny Trójkąt musimy poczekać do godz. 22.00, gdy wzejdzie ostatni, południowo-wschodni jego wierzchołek, błękitna Spika z konstelacji Panny. Na wiosnę, porę roku,niestety musimy jeszcze poczekać cały miesiąc. Wiosenny Trójkąt na razie najwyżej wznosi się około 2 h po północy, a godzinę później na wschodzie w komplecie błyszczy również, najbardziej znany, bo widoczny o każdej porze roku Trójkąt Letni. Pod koniec nocy, kilkanaście stopni ponad południowym horyzontem błyszczy czerwony Antares z letniej konstelacji Skorpiona, a od 30° do 60° ponad południowo-wschodni horyzont wznosi się już w całej okazałości Trójkąt Letni.

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Na bardzo łatwe, jak się okazało, pytanie sprzed tygodnia, poprawnie odpowiedzieli wszyscy zgłaszający się Słuchacze. Chodziło o to, o ile od czasu uniwersalnego różni się nasz czas zimowy, a o ile czas letni. W Polsce i całej środkowej Europie, obowiązujący od ostatniej niedzieli marca do ostatniej niedzieli października czas letni, to czas uniwersalny, czyli zerowego południka, plus 2 h, a obowiązujący przez pozostałe 5 miesięcy czas zimowy wyprzedza czas uniwersalny o 1 h.

A oto dzisiejsze pytanie: które z siedmiu najjaśniejszych gwiazd zimowych gwiazdozbiorów tworzą asteryzm zwany Trójkątem Zimowym? Odpowiedzi prosimy przesyłać jak zwykle na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 18 lutego. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA