Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 28.02–6.03.2021
27.02.2021
19:18:00

Po wręcz wiosennym pod względem pogody ostatnim tygodniu lutego, w pierwszym tygodniu marca powracają chłodniejsze dni, jednak coraz bliższy koniec astronomicznej zimy daje nadzieję na powrót cieplejszych i pogodnych dni i nocy, jak na tradycyjne przedwiośnie przystało. 


W stałym, najwyższym w całym roku tempie przybywa już dnia a ubywa nocy. W Katowicach, w niedzielę 28 lutego Słońce wschodzi o godz. 6.30, a zachodzi o 17.24, dzień trwa więc 10 h 54 min. W sobotę 6 marca wzejdzie o 6.17, a więc 13 min wcześniej, a zajdzie 10 min później, o godz. 17.34, więc dzień będzie już o 23 min dłuższy. Wysokość łuku Słońca zwiększa się u nas w tym czasie o 2,3°, w sobotę osiągając podczas górowania 34,3° ponad horyzontem. Różnica między długością dnia i nocy na razie wynosi jeszcze około 1,5 h, zaś faktyczne zrównanie dnia z nocą nastąpi już 17 marca, 3 dni przed oficjalną, astronomiczną równonocą. Ta pozorna sprzeczność wynika stąd, że położenia Słońca na ekliptyce, a więc w stosunku do gwiazd na niebie, określamy względem środka jego tarczy, a za momenty jego wschodów i zachodów, czyli początku i końca dnia, przyjmuje się wychylenie spod horyzontu pierwszego rąbka tarczy i zniknięcie pod horyzontem ostatniego jej rąbka. Drugim, nawet znacznie istotniejszym czynnikiem, jest zjawisko refrakcji atmosferycznej, wywyższające Słońce gdy jest blisko horyzontu. Te dwa czynniki dotyczą również Księżyca, którego tarcza ma podobne do słonecznej kątowe rozmiary na naszym niebie, natomiast na czas widoczności punktowych obiektów, jakimi są gwiazdy i planety wpływ ma jedynie refrakcja. 

Po pełni w minioną sobotę rano, w niedzielę wieczorem Księżyc wschodzi 1 h po zmierzchu, z oświetloną jeszcze w 97% tarczą w zachodniej części konstelacji Panny. Po przemierzeniu blisko 40% odcinka swej trasy w Pannie, 3 dni później, wschodzący dopiero po godz. 23.00, z oświetloną już w 3/4 tarczą, Księżyc zawita do konstelacji Wagi. Po pokonaniu, głównie podczas dnia, krótkiego odcinka swej trasy w granicach Skorpiona, w 2. połowie nocy z piątku na sobotę, wschodzący niespełna 2 h po północy, połówkę osiągającego właśnie ostatnią kwadrę Księżyca zobaczymy już w Wężowniku, wciąż jeszcze ponad 50° od zgromadzonych w konstelacji Koziorożca pierwszych 3 planet, do których dotrze dopiero w połowie kolejnego tygodnia. Na naszym nocnym niebie dostępnymi do obserwacji są jedynie dwie planety. 

W pierwszej połowie nocy, już od zmierzchu wysoko na niebie możemy oglądać Marsa, wędrującego w tym tygodniu parę stopni poniżej malowniczej gromady gwiazd Plejady w Byku. Najbliżej, zaledwie około 2,5° od centrum gromady, możemy zobaczyć Marsa wieczorami od wtorku do czwartku. Około 4 h po zmierzchu zachodzi, goszczący w południowo-zachodniej części gwiazdozbioru Barana, praktycznie nieosiągalny gołym okiem Uran, którego już z pomocą lornetki możemy dostrzec około 10° poniżej Hamala, najjaśniejszej gwiazdy tej zodiakalnej konstelacji. Neptun, odległy zaledwie 7° na wschód od Słońca, zachodzi już podczas zmierzchu, i choćby z tego powodu nie będzie w najbliższym czasie osiągalny dla obserwacji, nawet przez duży amatorski teleskop. W przeciwieństwie do najciemniejszego Neptuna, najjaśniejsza pośród planet Wenus, choć jeszcze oddalona 5° na zachód od Słońca, już teraz wschodzi praktycznie równocześnie z nim, co oczywiście uniemożliwia jej dostrzeżenie. Pozostałe 3 planety goszczą obecnie również na porannym niebie, jednak około 30° na zachód od Słońca. Choć całkiem jasny, jako obiekt 0,7 mag, jednak najciemniejszy pośród nich Saturn, odległy już 37° od Słońca, pojawiając się nad horyzontem około 1 h przed nim, może już być, choć jeszcze niezbyt łatwo, dostrzeżony wraz z pierwszymi gwiazdami konstelacji Koziorożca. Przebywające blisko siebie, na razie o 10° bliżej Słońca, Merkury i Jowisz, mimo że 2- i 12-krotnie jaśniejsze od Saturna, są również na razie niełatwe do dostrzeżenia. W sobotę 6 marca ma miejsce maksymalna elongacja zachodnia Merkurego, tym razem skutkująca wschodami planety maksymalnie 60 min przed Słońcem w połowie ubiegłego tygodnia. Jednak Merkury znika z nieba na niebyt długo, bo już pod koniec kwietnia zacznie być widoczny po zachodzie Słońca, w połowie maja nawet przez ponad 1,5 h po zmierzchu. Wtedy nocne niebo znów zdobić będą wszystkie jasne planety. Jowisz i Saturn z każdym tygodniem wschodzą około 25 min wcześniej, choć czas ich widoczności zwiększać się będzie znacznie wolniej, z powodu również o kwadrans wcześniejszych obecnie z tygodnia na tydzień wschodów Słońca. 

Niewiele, w porównaniu z ostatnim tygodniem lutego, zmienił się gwiezdny wystrój nieba w pierwszych godzinach nocy. Z końcem zmierzchu wciąż najwyżej wznoszą się gwiazdozbiory zimowe, z dominującymi 6 konstelacjami, których najjaśniejsze gwiazdy wytyczają wierzchołki Zimowego Sześciokąta. Krótko po zachodzie Słońca, 56° nad horyzontem góruje najjaśniejszy w Byku, 1. wielkości gwiazdowej czerwony Aldebaran, 40 min po nim, kwadrans po 18.00 równocześnie górują niemal równe jasnością, dwie zerowej wielkości białe gwiazdy: 86° nad horyzontem, a więc zaledwie 4° poniżej zenitu, Kapella z Woźnicy, a niemal 3-krotnie niżej, wznoszący się na 31° Rigel z Oriona. Kwadrans przed 20.00 na 23° wznosi się najjaśniejszy pośród gwiazd całego nieba, zwany również Psią Gwiazdą, –1. wielkości gwiazdowej Syriusz z Wielkiego Psa. Niespełna 1 h później, 45° nad horyzontem góruje najjaśniejszy w Małym Psie, 0,5 mag Procjon z Małego Psa, a 10 min po nim 68° ponad horyzont wznosi się jaśniejszy z Bliźniąt 1. wielkości gwiazdowej Polluks.

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Na pytanie sprzed tygodnia, w jakich granicach waha się temperatura pomiędzy nocą i dniem na powierzchni Marsa, w zasadzie wszyscy uczestnicy udzielili poprawnych odpowiedzi. Ten zakres to: od około –133°C zimą na biegunach do +27°C na równiku podczas marsjańskiego lata. 

Nie powinna okazać się trudniejszą dzisiejsza zagadka. Po chwili zastanowienia, proszę podać nazwę najbliższego Ziemi (oczywiście po naszym Księżycu) księżyca innej planety. Odpowiedzi prosimy przesyłać jak zwykle na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 4 marca. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA