Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 14-20.11.2021
13.11.2021
15:59:00

Jesień w pełni, z jak najbardziej już jesienną pogodą, z zarówno słonecznymi, jak i pochmurnymi, ale również deszczowymi dniami i nocami.


Choć zmierzch zapada coraz wcześniej, w tym tygodniu obserwacje nocnego nieba, w związku z rosnącym do pełni Księżycem, będą z nocy na noc trudniejsze. W Katowicach, w niedzielę 14 listopada, od wschodu Słońca o 6.56 do zachodu o 16.00, dzień potrwa 9 h 04 min, w sobotę 20 listopada: od 7.06 do 15.53, tylko 8 h 47 min, a więc o kolejne 19 min krócej niż przed tygodniem. Wysokość górowania Słońca w tym czasie zmaleje o prawie 1,5°: z 21,4° do 20,0°. W niedzielę o zmierzchu, oświetloną już w ponad 80% tarczą Księżyc błyszczy kilkanaście stopni ponad południowo-wschodnim horyzontem w południowym krańcu gwiazdozbioru Ryb. Silnie już rozświetlając szeroki obszar głównie jesiennego nieba, zachodzi 2 h 20 min po północy. Trzy doby później, nocą z środy na czwartek, już 97% dysk Księżyca wkracza do Barana, gwiazdozbioru granicznego pomiędzy jesiennym a zimowym obszarem nieba i niemal do świtu w jego blasku skąpane są już pierwsze zimowe konstelacje. W piątek rano, po całonocnej wędrówce po niebie, Księżyc zachodzi kilka minut przed wschodem Słońca, 3 h przed pełnią świecąc już niemal całą tarczą. Również ostatnia noc omawianego tygodnia, w całości tonąć będzie w blasku Księżyca, wędrującego przez centrum zimowej konstelacji Byka. 

Listopadowa pełnia ma miejsce 9 h przed przejściem Księżyca przez węzeł wstępujący jego orbity, czyli jeden z dwóch punktów, w których krzyżuje się ona z ekliptyką. W takiej sytuacji całkowicie lub przynajmniej częściowo zanurza się on w cieniu Ziemi. Tym razem będzie to częściowe zaćmienie Księżyca, jednak o maksymalnej fazie 0,974, a więc niemal całkowite. Niestety, na prawie całym terytorium Polski, z wyjątkiem skrajnych północno-zachodnich terenów, już z początkiem tego zaćmienia panować będzie dzień, a Księżyc będzie już pod horyzontem. Jak to zwykle bywa, 2 tygodnie wcześniej lub później, podczas nowiu, następuje zakrycie tarczy Słońca przez Księżyc. Tym razem 4 grudnia będzie miało miejsce całkowite zaćmienie Słońca, jednak również u nas niewidoczne. 

Po koniunkcji z Neptunem na początku tygodnia, kwadrans po północy z soboty na niedzielę, jedyną planetą, z jaką jeszcze w omawianym czasie spotka się nasz naturalny satelita, będzie Uran, którego w odległości niespełna 2° minie od południa we czwartek 3 kwadranse przed świtem. To zbliżenie niemal najjaśniejszego dobę przed pełnią Księżyca z niedostrzegalnym zwłaszcza w takich warunkach gołym okiem Uranem, jedynie za pomocą niewielkiego choćby amatorskiego teleskopu lub dobrej lornetki, śledzić można przez kilka ostatnich godzin nocy z środy na czwartek. Wspomniane spotkania Księżyca z Neptunem i Uranem są ostatnimi jego koniunkcjami z planetami w tym miesiącu. To jedyne planety goszczące obecnie na nocnym niebie przez ponad połowę nocy: w środku tygodnia Neptun zachodzi 1 h po północy, Uran 0,5 h przed świtem. Z jasnych planet, widoczny od początku nocy Jowisz zachodzi 1,5 h przed północą, Saturn około 21.00 – obie wciąż goszczą w granicach gwiazdozbioru Koziorożca. 

Wciąż powoli wydłuża się widoczność Wenus w centrum konstelacji Strzelca, zachodzącej prawie 2,5 h po Słońcu, ale dzięki swej dużej jasności dostrzegalnej już co najmniej kwadrans przed końcem zmierzchu cywilnego. Czas ten niewiele jeszcze wydłuży się w ciągu najbliższych 3 tygodni, po czym do końca roku skurczy się do około 1 h. Dobiegł już końca ostatni w tym roku czas porannej widoczności Merkurego, wschodzącego dopiero około kwadransa przed Słońcem. Z kolei Mars, od minionego czwartku goszczący w gwiazdozbiorze Wagi, choć do końca roku wschodzi niemal dokładnie o tej samej godzinie, około kwadransa przed 6.00, z tygodnia na tydzień wydłuża swą widoczność dzięki coraz późniejszym wschodom Słońca. Na razie więc wschodzi niespełna 40 min, z końcem roku ponad 80 min przed świtem. 

W gwiezdnym wystroju wieczornego nieba, z dnia na dzień zmieniającym się bardzo powoli, nadal dominują gwiazdozbiory letnie oraz podążające tuż za nimi jesienne. Z końcem zmierzchu cywilnego góruje Deneb, najjaśniejsza gwiazda konstelacji Łabędzia, wytyczająca północno-wschodni wierzchołek Trójkąta Letniego. Świecący niezbyt wysoko ponad horyzontem Księżyc, nawet podczas pełni, gdy wschodzi o zmierzchu, nie rozświetla tej części nieba na tyle, by utrudniać dostrzeżenie tego gwiezdnego symbolu dawno minionego już lata. Wyraźnie ciemniejsze gwiazdy górującego około godz. 20.00 Jesiennego Kwadratu Pegaza znacznie już trudniej dostrzec, zwłaszcza w pierwszej połowie tygodnia, gdy poniżej, przez gwiazdozbiór Ryb przemieszcza się jaśniejszy z nocy na noc Księżyc. Znacznie szybsze z powodu coraz późniejszych wschodów Słońca są zmiany wyglądu porannego nieba. Krótko przed świtem, gdy Księżyc jest już pod lub co najwyżej niewysoko ponad horyzontem, na zachodzie dominują w komplecie bardzo jasne gwiazdy Zimowego Sześciokąta, zaś ponad południowy horyzont najwyżej wznosi się już Regulus z konstelacji Lwa, pierwsza gwiazda widocznego w całości w południowo-wschodniej części nieba Wiosennego Trójkąta, z dominującym jasnością Arkturem, zwanym również jako Gwiazda Wiosenna. Tak więc, bardzo długie noce już teraz pozwalają podziwiać gwiazdozbiory wszystkich 4 pór roku. 

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Przed tygodniem pytaliśmy o nazwę sondy kosmicznej, która przed 50 laty stała się pierwszym sztucznym satelitą innej niż Ziemia planety oraz o nazwę tej planety. Sondą tą był amerykański Mariner 9, który dotarł na orbitę wokół Marsa 14 listopada 1971 roku, 13 dni przed radziecką sondą Mars 2, która dopiero jako druga w kolejności została również sztucznym satelitą Marsa. 

A oto dzisiejsza, gwiezdna zagadka. Proszę podać, ile psów występuje pośród 88 gwiazdozbiorów całego nieba i wymienić ich imiona, określające najjaśniejsze gwiazdy tych konstelacji. Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 18 listopada. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA