W Kamesznicy na Żywiecczyźnie ma powstać cmentarz wojenny żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Wczoraj odsłonięto tablicę symbolizującą rozpoczęcie budowy nekropolii. Dlaczego akurat Kamesznica?
O to pytamy w porannej rozmowie Radia Katowice prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr Karola Nawrockiego. Będziemy też pytać o powstańców śląskich i oznaczaniu ich grobów znakiem pamięci "Tobie Polsko".
W #Kamesznica ma powstać cmentarz wojenny żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Dlaczego akurat tam? Rozmawiamy z prezesem @ipngovpl dr @NawrockiKn. Pytamy też o powstańców śląskich i oznaczanie ich grobów znakiem pamięci #TobiePolsko. https://t.co/dpFkQ8mDrp
— Radio Katowice SA (@radiokatowice) October 27, 2022
[Łukasz Łaskawiec] Porannym gościem Radia Katowice jest dziś prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki. Dzień dobry.
Dzień dobry panie redaktorze. Witam słuchaczy Radia Katowice.
Panie prezesie, w Kamesznicy na Żywiecczyźnie ma powstać cmentarz wojenny żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Wczoraj odsłonięto tablicę, która ma być symbolicznym kamieniem węgielnym pod budowę tej nekropolii. Instytut Pamięci Narodowej przez kilka lat poszukiwał miejsca pochówku. Na cmentarzu zostaną pochowani żołnierze z oddziału kapitana Henryka Flamego pseudonim „Bartek”.
Tak. Rzeczywiście od 2018 roku trwa proces, najpierw administracyjny, legislacyjny do tego aby taki cmentarz powstał. Wcześniej były poszukiwania ofiar zbrodni komunistycznych i naszych bohaterów, żołnierzy dowodzonych przez Henryka Flamego „Bartka”. Siedemnaście z tych osób udało się zidentyfikować. Wiemy, że w ramach operacji „Lawina” oni zostali zamordowani w wyniku haniebnego czynu komunistów. Na tym cmentarzu, pierwszym cmentarzu żołnierzy wyklętych, żołnierzy niezłomnych w Polsce, spoczną w połowie 2023 roku. Będzie to z całą pewnością wydarzenie wyjątkowe.
Na cmentarzu początkowo spocznie około pięćdziesięciu żołnierzy. Powiedział pan, że siedemnastu zostało zidentyfikowanych. Na jakim etapie są prace identyfikacyjne pozostałych?
Ten etap jest właściwie ciągły bo to są skomplikowane badania nie tylko genetyczne, ale też konieczność współpracy z rodzinami. To siedemnastu z pięćdziesięciu, choć wiemy że zginęło więcej żołnierzy. Sam cmentarz jest przeznaczony dla około dziewięćdziesięciu osób. Stwarza taką możliwość, że będą na tym cmentarzu dochowywani też ci, którzy są już pochowani w innych miejscach, gdy będzie taka wola rodzin. Przygotowujemy miejsce kompleksowe, które stanie się właściwie sanktuarium pamięci o żołnierzach podziemia antykomunistycznego, głównie ze zgrupowań Narodowych Sił Zbrojnych i głównie ze zgrupowania Henryka Flamego „Bartka”. Będzie to właściwie unikatowe w skali całego kraju miejsce oddawania czci i hołdu polskim bohaterom.
Powiedział pan, że to będzie pierwszy taki cmentarz w Polsce.
Pierwszy cmentarz wojenny w Polsce poświęcony żołnierzom wyklętym, niezłomnym. Są oczywiście kwatery żołnierzy niezłomnych w wielu miejscach w Polsce, ale to jest cmentarz projektowany wprost pod tą -straszną- potrzebę pochowania żołnierzy, którzy mieli zostać wymazani z powszechnej świadomości.
Panie prezesie a dlaczego Kamesznica? Czy to miejsce miało jakieś szczególne znacznie dla żołnierzy, którzy tam spoczną?
To jest w okolicach Baraniej Góry, gdzie była jedna z lokacji zgrupowania Flamego „Bartka”. Żywiecczyzna wydała wielu żołnierzy, nie sama Kamesznica, Kamesznica także, cała ta okolica na Żywiecczyźnie wydała wielu żołnierzy, którzy walczyli w Narodowych Siłach Zbrojnych więc jest to miejsce symboliczne i to z piękną perspektywą panoramiczną, górską.
Jakie inne miejsca były brane pod uwagę?
To było wiele tych miejsc od 2018 roku, ale zawsze w tym samym regionie. Na skutek negocjanci pomiędzy Starostem Powiatowym i dzięki wielkiemu wsparciu Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, pana wojewody, pana wicewojewody, udało się wskazać i zagospodarować to miejsce, co jest po tym cyklu rozmów dużym sukcesem.
Panie prezesie zmieniamy temat. Wczoraj uhonorowano laureatów drugiej edycji Nagrody Honorowej IPN „Świadek Historii” przyznanych przez oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach. To wyróżnienie honorowe, które przyznawane jest instytucjom, organizacjom a także osobom fizycznym szczególnie zasłużonym dla upamiętniania historii narodu polskiego. Wśród wyróżnionych znaleźli się m.in. artysta Aleksander Markowski, nieżyjący Andrzej Rozpłochowski – sygnatariusz Porozumienia Katowickiego, XV Liceum Ogólnokształcące im. rtm. Witolda Pileckiego w Katowicach i Śląskie Centrum Wolności i Solidarności. To tylko niektóre wyróżnienia. Jak ważna jest to nagroda i co jest brane pod uwagę podczas wyboru wyróżnionych?
Są to panie redaktorze osoby, środowiska, instytucje wyjątkowe we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej, bowiem z jednej strony, jak widzimy, mamy społeczników, z drugiej strony świadków wydarzeń historycznych, którym nie zabrakło odwagi do dzielenia się swoimi doświadczeniami aż do śmierci, tak jak Ś.P. Andrzej Rozpłochowski, ale także instytucje współpracujące z Instytutem Pamięci Narodowej. Łączy ich wszystkich jedno, pielęgnowanie pamięci o historii XX wieku i wspomaganie Instytutu Pamięci Narodowej w ustawowych zadaniach. Są to osoby, które są albo świadkami historii bezpośrednimi, albo niosącymi w sobie potencjał głębokiej wiedzy historycznej i w tej sztafecie pamięci osoby które nie zapominają, pamiętają i mówią prawdę, i głoszą prawdę o polskiej historii.
To była druga edycja tego konkursu. Czy do kolejnej edycji można już zgłaszać kandydatów?
Taki oficjalny moment zgłoszenia znajdziecie państwo na stronach internetowych Instytutu. Będzie oczywiście kolejny cykl. Nagrody „Świadek Historii” są wręczane w całej Polsce przez wszystkie oddziały Instytutu Pamięci Narodowej. Dwa dni temu wręczyliśmy nagrodę „Świadek Historii” dla organizacji spoza granic kraju, centralną Instytutu Pamięci Narodowej. Jest to dla nas bardzo ważna nagroda. Ona pokazuje też taki krajobraz, mapę instytucji i ludzi wielkiej woli, także talentu, do współpracy z Instytutem.
To teraz powstania śląskie. W ubiegłym roku, w lipcu katowicki oddział IPN rozpoczął akcję oznaczania grobów powstańców znakiem pamięci „Tobie Polsko”. Ta akcja wciąż trwa. Te groby są identyfikowane, poszukiwane. Wciąż można zgłaszać do IPN-u takie miejsca pochówku powstańców śląskich. Czy wiemy ile jeszcze grobów zostanie oznaczonych znakiem „Tobie Polsko”?
Wiemy panie redaktorze, drodzy państwo, że do Instytutu Pamięci Narodowej wpłynęło 180 wniosków o takie oznaczenie grobów powstańców śląskich. To jest unikatowa akcja i bardzo dziękuję dyrektorowi Andrzejowi Sznajderowi i wszystkim pracownikom przede wszystkim Biuru Upamiętniania Walki i Męczeństwa za tą akcję oznaczania grobów powstańców śląskich tym wyjątkowym proporcem z białym orłem, proporcem historycznym. Każdego roku od rozpoczęcia tej akcji ponad 20 grobów udaje się oznaczyć.
I nie tylko w województwie śląskim.
Tak. To zahacza także o województwo opolskie. To jest taki symboliczny gest pamięci w stosunku do tych, którzy o polskość walczyli i często za Polskę umierali.
Na koniec jeszcze jedna kwestia. W tym roku mija 95. rocznica powstania Radia Katowice. Oddział IPN w Katowicach planuje wspólne przedsięwzięcie z naszą rozgłośnią. 25 listopada odbędzie się otwarcie wystawy „Na fali… Historia radia w II RP”. Czego będziemy mogli spodziewać się po tej wystawie? Co przykuje uwagę odwiedzających?
Z całą pewnością uwagę odwiedzających przykuje wielka wartość eteru i Polskiego Radia, które zbliża się do swoich setnych urodzin, więc poważnego jubileuszu. Także to, że w roku 39. w okupowanej Warszawie, ale też w wielu miejscach w Polsce, radio było z jednej strony źródłem informacji o zmieniającym się froncie, ale też było takim elementem podtrzymywania polskiego narodu w trwaniu w walce o niepodległość. Te zasługi Polskiego Radia w całej Polsce, także tutaj w Katowicach -bo wiemy przecież, że jesteśmy w historycznym budynku, który powstał tuż przed drugą wojną światową- będą płynąć z tej wystawy. Już dzisiaj gratuluję panu redaktorowi, panu prezesowi, wszystkim słuchaczom i wszystkim pracownikom tego jubileuszu, wypełnionego jednak latami okupacji i cierpienia no i też czasów komunistycznych kiedy byliśmy sowiecką kolonią. Dziś jesteśmy wolni i wolny sposób, niezależny i niepodległy, możemy mówić o polskiej historii za co dziękuję.
I czekamy na stulecie Radia Katowice. Moim i państwa gościem w Radiu Katowice był dziś prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki. Bardzo dziękuję za rozmowę.
Pięknie dziękuję panie redaktorze. Dziękuję państwu.
Autorzy: Łukasz Łaskawiec, Marlena Barasińska /mf/
Zawsze jesteśmy w centrum wydarzeń. Dyskutujemy o problemach ważnych dla kraju i regionu. Zadajemy trudne pytania, zmierzamy do sedna sprawy. Wykładamy kawę na ławę.
